Akraba evliliği, birbirleri ile kan bağı olan bireylerin evlenmesine verilen isimdir. Anne yahut babadan biri kardeş olan ikili 1. derece akraba evliliği ismi verilirken, büyükanne yahut büyükbabadan biri kardeş olan çiftin yaptığı evliliğe ise 2. derece akraba evliliği ismi verilir.
Bugün dünyanın dört bir yanında tabu olarak kabul edilen ve birçok ülkede yasak olan bu evlilik cinsleri, tarih boyunca yaygın bir biçimde görülse de doğacak çocuk için son derece büyük tehlikeler taşıyor. Genetikte bulunan kalıtsal hastalıkların çocuğa aktarılması mümkünlüğünün bir epey yüksek olduğu bu evlilik çeşidinden doğan çocuklar neden birtakım hastalıklara sebep olur, yakından bakalım.
Akraba evliliklerinde meyyit doğum oranları olağan evliliklere nazaran tam iki katı
Yapılan araştırmalara nazaran akraba evliliği sonucunda yaşanan düşük, meyyit doğum ve yenidoğan kayıpları olağan evliliklere nazaran iki kat daha fazla. Tıpkı vakitte bu evlilik tipi, kusurlu doğum riskini artırmakla birlikte, doğan çocuklarda otozomal resesif hastalıklarının görülmesine de yol açıyor.
Akraba evliliği, tıpkı tip bozuk iki genin çocuğa aktarılmasına yol açıyor
Akraba evliliğinden doğan çocukların neden çoğunlukla genetik hastalığa sahip olduğuna geçmeden evvel, iki ebeveynin çocuklarına aktardığı genlere daha yakından bakmamız gerekiyor.
Kalıtımla geçen hastalıklar, genetikte yaşanan mutasyonlar sonucunda oluşur ve gen ismi verilen bu kalıtım hususunda iki doz mutasyonun yaşanması (çekinik gen), otozomal resesif hastalıklara yol açar.
Birbiriyle kan bağı olan bireyler, bu bağ sayesinde ortak genetik özellikleri de paylaşmaktadırlar ve akraba evliliklerinde iki çekinik genin denk gelme mümkünlüğü, olağan evliliklere nazaran çok daha fazladır.
Büsbütün kan bağından kaynaklanan bu durumda, şayet soyağacında yer alan bireylerde rastgele bir kalıtsal hastalık varsa ebeveynler hasta olmasa dahi bu geni direkt doğacak çocuğa aktarabilirler.
Doğumdan itibaren sindirim, teneffüs ve üretim sisteminde yer alan mukus ve ter bezlerini etkileyen kistik fibrozis hastalığından örnek verelim. CFTR genindeki bir mutasyondan kaynaklanan bu hastalık çok sıvı kaybına, çeşitli kalp hastalıklarına, diyabete ve hatta kısırlığa bile yol açabilir, fakat bu hastalığa sahip olmak için tıpkı mutasyona uğramış iki tekrar sahip olmak gerekir.
Ebeveynlerden birinin yalnızca taşıyıcı olduğu ve karşı tarafın genetiğinde bu türlü bir hastalığın yer almadığı durumlarda, doğacak çocuğun kistik fibrozis olma üzere bir mümkünlüğü yoktur. Lakin her iki taraf da yalnızca taşıyıcı olsa bile bu gen, %50’lik bir mümkünlük ile kalıtsal olarak direkt çocuğa geçer.
Bu mevzu üzerinden örnek verebileceğimiz bir başka hastalık ise ileri derecede zeka geriliğine yol açan bir hastalık olan fenilketonüri. Aileden gelen bir hastalık olan fenilketonüri hastalığına sahip çocuğun anne ve babasında biri olağan biri mutasyona uğramış iki gen bulunur. Akraba evliliklerinde soyağacında bu hastalık varsa, doğan çocuk iki çekinik geni birden almış olur ve doğuştan fenilketonüri hastası olarak doğar.
Akraba evliliklerinde çocuk doğurmadan evvel hekimlerin soyağacı denetimi yapması gerekiyor
Akraba evliliği sonucunda doğan çocukların kalıtsal hastalığa sahip olma olasılıkları bir epey yüksek, lakin çocuğun sağlıklı doğması da mümkün. Bu konu üzerine emin olmak için ebeveynlerin çocuk doğurmaya karar vermeden evvel kesinlikle soyağacı denetimi yaptırması gerekiyor.
Bu denetimde uzmanlar, anne ve baba adaylarının 4 nesil içerecek formda soyağacını inceler. Ortaya çıkan soyağacında şayet rastgele bir risk ile karşılaşırsa ebeveynlerin bu bahis hakkında uyarılması gereklidir. Tıpkı vakitte şayet anne ve baba adayı akraba evliliklerin çok fazla yapıldığı ve çekinik genlerin yaygın olduğu bir bölgeden geliyorsa tarama testlerine doğal tutulur.
Akraba evliliği sonucunda doğan çocukta zeka geriliği başta olmak üzere birçok hastalık görülebiliyor
Otozomal resesif hastalıkların birçok çeşidi bulunuyor lakin akraba evliliği sonucunda görülen en yaygın rahatsızlıkların ortasında gelişim bozukluğu, mental retardasyon (zeka geriliği), kistik fibroz ve çoklu sistem hastalığı yer alıyor.
Birebir vakitte birinci ve ikinci dereceden kuzen evliliklerinde düşük yapma riskinin olağan hamilelere nazaran çok daha fazla olduğunu ve doğan çocuğun hipertansiyon üzere birtakım kalıtsal bozukluklara sahip olma ihtimalinin de öbür çocuklara nazaran son derece yüksek olduğunu söylemeden geçmeyelim.
Akraba evlilikleri birebir vakitte kalıtsal depresyona yol açıyor
2018 yılında yayınlanan bilimsel bir makale, akraba evliliği sonucu doğan çocukların duygudurum bozukluğuna ve psikoza sahip olma bahtlarının olağan evliliklerden doğan çocuklara nazaran çok daha fazla olduğunu ortaya koydu.
363 bin 960 kişinin katıldığı bu araştırmada akraba anne babanın çocuğu olmanın, yetişkinliğe eriştiklerinde antidepresan gibisi ilaç kullanımını artırdığı gözlemlendi. Araştırmaya nazaran birinci derece akraba evliliği yapan ebeveynlerin çocuklarının duygudurum bozukluğu ve psikoz için ilaç olma mümkünlüğü, olağan ebeveynlerin çocuklarına nazaran 3 kat daha fazla.
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3, Kaynak 4
