İklim krizi kendisini yeterliden uyguna hissettirmeye başladı. Ülkemiz önemli bir kuraklık meselesiyle boğuştuğu için su kaynaklarımız günden güne azalıyor. Global iklim değişikliği ve sıcaklık artışları, beraberinde kuraklık ve ırmakların akış suratını da olumsuz etkiliyor. Ülke genelindeki ırmakların neredeyse tamamında suyun akış suratı %70’lere varan oranda düştü. Göllerin ise %60’ı kurudu. Uzmanlar yakın gelecekte su krizi yüzünden kitlesel göçler yaşanacağı ikazında bulunuyor.
Türkiye’deki ortalama hava sıcaklıklarının 2030 sonrasında 3 derece artması, yağış klimatolojisinde ise olumsuz değişimlerin olması beklenirken; uzmanlara nazaran, en büyük sıkıntılardan biri de akarsu yataklarında yaşanan önemli kirlilik. Son periyotta hazırlanan tüm araştırmalarda Ergene, Büyük Menderes, Sakarya, Kızılırmak başta olmak üzere tüm su kaynaklarının muhakkak oranlarda kirlendiği belirtiliyor.
Tuz Gölü’nde yaşanan flamingo vefatları flamingo cenneti olarak bilinen gölü adeta mezarlığa dönüştürmüştü. Gündemde yer bulan bir mevzu oldu, çokça reaksiyon aldı ancak aslında bu facia, buzdağının görünen kısmıydı.
Her sene yüz binlerce flamingo, yaz aylarının daha sıcak geçtiği bölgelerden Mart ayının ortalarından itibaren kuluçka devri için Tuz Gölü’ne gelirken, global ısınmanın oluşturduğu tesirlerden birisi olan su rezervlerinin tükenmesi ve ağır su kullanımı olumsuz tesirler ortaya çıkarıyor. Bu faktörler yalnızca Tuz Gölü’nü değil, ülkemizdeki öbür gölleri de korkutucu derecede etkiliyor.
Kayseri’deki Yay Gölü de yağışların azalması ve sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi nedeniyle kuraklıktan etkilendi.
Barındırdığı 301 kuş cinsiyle Manyas Gölü’nden sonra Türkiye’nin ikinci değerli kuş cenneti olan Sultan Sazlığı’nın yakınındaki Yay Gölü, susuz kaldı. Yay Gölü etrafında su olmaması nedeniyle flamingoların %70’i suların olduğu bölgeye göç etti. Geçen yıllara oranla su noksanlığı var.
Nevşehir’deki Yalıntaş Göleti’ndeki flamingolar da hayat çabası veriyor.
Uzmanların ihtarlarına karşın yıllardır uygulanan yanlışlar nedeniyle gölet, kuraklık ile karşı karşıya. Etrafta bulunan çiftçilerin göletten müsaadesiz su kullanımı ve tarlaların ölçüsüz sulanması nedeniyle doğal su varlıkları tarafından beslenemeyen gölün tek hayat kaynağı yağışlar oldu. Son yıllarda istenilen yağışların da yaşanmamasının akabinde gölet ve buna bağlı olarak flamingolar adeta yazgısına terk edilmiş durumda.
Türkiye’nin en büyük üçüncü, tatlı su açısından ise en büyüğü olan Beyşehir Gölü’nde su, kıyıdan yaklaşık 150 metre çekildi.
Göle önemli bir kaynak sağlanmazsa ve bu yıl da yağışlı bir kış yaşanmazsa, göl yok olmanın eşiğine gelebilir. Türkiye’nin en büyük tatlı su gölü olarak bilinen 656 kilometrekare yüzölçüme sahip Beyşehir Gölü, Çarşamba Çayı ile Konya Ovası’nın sulanmasına katkı sağladığı üzere 466 balıkçının da geçim kapısı. Lakin iklim değişikliği ve bilinçsiz ziraî sulama nedeniyle göldeki su, kıyıdan çekildi. Bu da balıkçılığın yapılmasını güçleştiriyor.
Göle akması gereken Gördes Çayı’nın barajda tutulması nedeniyle Marmara Gölü de büsbütün kurumak üzere.
Manisa’daki gölün kuruma nedeni ne iklim krizi ne de kuraklık. Devlet Su İşleri’nin yanlış uygulamaları nedeniyle kurumuş durumda. Gölde kış aylarında yaklaşık 65.000 su kuşu görülebiliyor. Kuşağı tehlike altına girmeye yakın olan doruklu pelikan cinsinin dünya nüfusunun kış aylarında %9’u Marmara Gölü’nde besleniyor ve kışı da burada geçiriyor. Gölün kurutulması zirveli pelikan başta olmak üzere pek çok su kuşunun hayatını tehdit ediyor. Kuruma nedeniyle iki endemik balık tipi de tümüyle tehlike altına girdi.
Isparta’da bulunan Eğirdir Gölü’ndeki çekilmeler çok şiddetli kuruma tehlikesi nedeniyle 50 metreyi aştı.
Senirkent, Yalvaç ve Gelendost kısımlarını içeren ‘Hoyran’ kesitinde, su düzeyindeki azalma %60’a ulaştı. Yer fıstığına benzeyen ve iki boğumdan oluşan gölün en dar noktası Kemer Boğazı’nın genişliği azaldığı için göl ‘Hoyran’ ve ‘Eğirdir’ olarak ikiye bölünme tehlikesi altında. Tüm bu bilgilere karşın, etrafındaki binlerce dönümlük tarım topraklarının yabanî sulanması, kimyasal atıklar ve gölü besleyen kaynaklar üzerine konseyi göletler Eğirdir’i süratle kirletiyor ve kurutuyor.
Taşıma suyla değirmen döndürmeye çalışmak: Büyük Menderes Irmağı’nın kuruması sonucu “sudan koyun geçirme” geleneği için ırmağa 200 tanker su taşındı.
Denizli’de 848’incisi düzenlenen, çobanların sürülerini ırmaktan karşıya geçirmekteki maharetlerini yarıştırdıkları klâsik aktiflik, bu yıl kuraklık gölgesinde düzenlendi. Menderes yatağında aylardır su olmadığı için ırmağa tankerlerle su taşındı. Ayrıyeten bu çekilme nedeniyle oksijensiz kalan binlerce balık da hayatını kaybetti.
Ardahan’da da çok sıcaklar nedeniyle bir gölet kuruma noktasına geldi.
Su birikintilerinde mahsur kalan balıkları fark eden köylüler, kovalara doldurdukları balıkları 750 metre uzaklıktaki Kura Irmağı’na taşıdı. Alışılmış ki bu süreksiz bir deva oldu, sorunu temelden konuşmak gerekiyor.
Türkiye’nin tek, dünyanın ise ikinci en büyük pak ve doğal sodyum potansiyeline sahip kapalı havzası Acıgöl, kuraklık ve bilinçsiz su tüketimi nedeniyle can çekişiyor.
1970’li yıllardan bugüne 4 kat küçülen ve su düzeyi geçtiğimiz Mayıs ayına nazaran yarı yarıya azalan Acıgöl’de yaklaşık 1 kilometre çekilen sular ürkütücü bir görüntü ortaya koyuyor. Türkiye’de sodyum sülfatın yüzde 98’i doğal kaynaklardan, bu ölçünün da yüzde 90’ı Acıgöl’den sağlanıyor.
Pak ve doğal sodyum potansiyeliyle dünyada 2’nci sırada yer alan Acıgöl, kapalı havza olmasıyla flamingo, angıt, kılıç, gaga, mahmuzlu kız kuşu üzere 200’e yakın kuş cinsinin yanı sıra endemik bitkiler ile hayvan çeşitlerine ömür alanı oluşturuyor.
Türkiye’nin 12. büyük gölü Eber Gölü de yanlış etraf siyasetleri nedeniyle kurumaya başladı.
Yalnızca Eber Gölü’nde yetişen Eber Sarısı isimli endemik bitki tipi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bu gölde birebir vakitte turna ve sazan balığı da var. Beşerler buradan da geçimini sağlıyor. Barajın tesiriyle kuraklık, fabrikaların atıkları nedeniyle kirlilik yaşanıyor. Eber, Akşehir Gölü’nü de beslediği için iki göl de kuraklık ve kirlilikten etkilenmiş durumda.
Eymir Gölü de kirlendi: Müsilaja benzeyen imaj, global ısınmanın sebep olduğu siyanobakteri artışından kaynaklanıyor.
Ankara’da, kuş tipleri dahil birçok canlıya mesken sahipliği yapan, doğal hoşluğuyla dikkat çeken Eymir Gölü’ndeki kirliliğin nedeni, hava sıcaklıklarının çok artması. Suda yeteri kadar azot ile fosfor varsa ve su süratlice ısınıyorsa siyanobakteriler çok ölçüde artıyor.
Sivas’taki Serpincik Göleti’nin suyu kıyıdan 30 metre çekilince su altında kalan ağaç kökleri ortaya çıktı.
Temmuz ayındaki çok sıcakların yanı sıra tarım topraklarının sistemsiz sulanması nedeniyle de göletteki suyun azaldığı belirtiliyor. Turizme kazandırılması için proje hazırlanmıştı ama kuraklığa direnmesi sıkıntı görünüyor.
Yalnızca göller ve ırmaklar değil, barajlar da kuraklıktan etkileniyor. Konya’da kuraklık May Barajı’nda balık vefatlarına neden oldu.
Suların çekilmesiyle oksijen azalmasına bağlı olarak balık vefatları yaşandı. Balık ölümlerinin bu sene fazla olmasının sebebi yağışların azlığı ve suyun erken çekilmesi. Balık vefatları evvelki yıllarda de görülüyordu lakin bu kadar fazla değildi.
Bilhassa Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Akdeniz bölgelerindeki barajlarda doluluk oranları, mevsim ortalamalarının çok altında seyrediyor.
Kimi barajlardaki doluluk oranları:
• Kozan: %35
• Yarseli: %28
• Yayladağı: %26
• Aslantaş: %53
• Kalecik: %48
İstanbul’daki barajlar ortasında ise Ömerli %48 doluluk oranı ile doruktayken doluluk oranı en az baraj ise %0.2 ile Pabuçdere.
Türkiye’de çok önemli bir su krizi yaşanıyor. Yalnızca yer üstü değil yeraltı sularımız da büyük bir tehdit altında.
Ülkemizin yeraltı suyu işletme rezervi yıllık 17.8 milyar metreküp olmak üzere ülkemizin tüketilebilir yerüstü ve yeraltı su potansiyeli yıllık toplamı 111.8 milyar metreküp. Yeraltı suyu birçok kentin, sulama sistemlerinin ve sanayi tesisinin su muhtaçlığını karşılayan doğal su kaynağı. Toplam kuyu sayısının 353.933 adet olduğu açıklandı. Yeraltı sularımızın büyük bir tehdit ve tehlike altında. Çiftçiler geçmişte 20 metre derinden yeraltı suyu çekerken, günümüzde 200 metreden su çekmek zorunda kaldıklarını söylüyorlar.
Besin israfı nedeniyle su da israf ediliyor.
Türkiye’de her yıl israf edilen 26 milyon ton besin ölçüsü nedeniyle tıpkı vakitte 26.6 milyar metreküp suyun israf edildiği belirtiliyor. Bu ölçünün Keban Barajı’nın etkin depolama hacminden fazla olduğuna dikkat çekiliyor.
Özetle; Türkiye’nin gölleri hem global iklim değişikliği hem de yanlış siyasetler nedeniyle adeta can çekişiyor.
300’e yakın irili ufaklı gölün %60’ı kurudu. Bir vakitlerin büyük gölleri artık birer su birikintisi haline gelmiş durumda. Beyşehir, Eğirdir, Avlan, Seyfe, Sazlığı Kulu, Sarıgöl, Yarışlı, Kurugöl, Kırkpınar, Acıgöl, Uyuz, Suğla, Meke, Güvenç, Sasam, Kocagöl, Karagöl, Hotamış Sazlığı, Tuz Gölü , Küçük Göl ve dahası…
Susurluk, Malatya Arapgir, Gümüşhane Kelkit, Bingöl Karlıova, Muğla Milas ile Kahramanmaraş Çağlayancerit Havzası’ndaki ırmaklar en berbat durumdaki kaynaklar ortasında yer alıyor. Her biri yok olmaya günden güne yaklaşıyor.
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Tabiat Derneği, BirGün, Independent Türkçe, Sputnik News, Hürriyet, BBC Türkçe, K2 Haber, İSKİ, Sözcü, NTV, AA, Gazete Duvar
