Jeff Bezos’un 1994 yılında kurduğu online kitap satış sitesi hayalini gerçeğe dönüştürdüğü Amazon, yıllar içinde inanılmaz bir gelişim göstererek bugün milyarlarca dolar sermayeye sahip dev bir e-ticaret ve teknoloji şirketine dönüştü. Amazon Prime Görüntü, Amazon Gaming üzere hizmetlerle her geçen büyümekte olan şirketin CEO koltuğuna, 5 Temmuz 2021 tarihinde Andy Jassy geçti.
Amazon, hem Prime Görüntü üzere hizmetlerle kullanıcılarını yeni sinema ve dizilerle buluşturuyor hem de bir yandan dünyanın dört bir tarafında e-ticaret yapıyor. Elbette, tüm şirketler üzere Amazon da bugünlere kolay gelmedi. Kolay bir kitap satış sitesi olarak başladığı seyahatte basamakları adım adım tırmandı ve Jeff Bezos’u dünyanın en güçlü insanlarından biri yapmakla kalmadı, birebir vakitte Amazon ismini e-ticaret dünyasına altın harflerle kazıdı.
Amazon şirketinin birinci yıllarına dair az bilinen gerçekler:
- Amazon muvaffakiyetinin ardında ‘two-pizza teams’ çalışma sistemi var.
- Şirket için birinci düşünülen isim Amazon değildi.
- Kindle için düşünülen birinci isim bir romandan alınmıştı.
- Google Street View özelliğini sunmadan evvel Amazon bunu denemişti.
- Şirket çalışanları ağır geçen bir periyodun akabinde yöneticilerine bağırıyorlardı.
- Birinci günlerde her yeni satış için kutlama yapıyorlardı.
- Amazon az kalsın batıyordu.
- 1998 Noel’inde Amazon tepeyi gördü.
- Bezos, Amazon çalışanlarının köle üzere çalışmasını istiyordu.
- Jeff Bezos, hudutlarına hakim olabilmek için bir koçla anlaşmıştı.
Amazon muvaffakiyetinin ardında ‘two-pizza teams’ çalışma sistemi var:
‘two-pizza teams’, yani iki pizza kadrosu, Jeff Bezos tarafından kurulmuş bir çalışan tertibi sistemidir. İsmini, 2 büyük uzunluk pizza ile doyabilecek 10 kişilik gruplardan alıyor. Bezos, bu küçük ekiplerin kendi ortalarında koordine olmalarını istiyor ve onlara ulaşmaları için bir amaç belirliyordu. Başarılı bir çalışma sistemi olsa da takımlara belirlenen gayeler bazen son derece yıpratıcı olabiliyordu.
Şirket için birinci düşünülen isim Amazon değildi:
Tüm şirketler üzere Amazon için de düşünülen farklı bir isim vardı, Cadabra! Sihirbazların kullandığı abra kadabra kelamından etkilenen Jeff Bezos, şirket için büyülü olduğunu düşündüğü bu ismi kullanacaktı. Lakin şirketin avukatı, bu ismin uygun olmayacağını söyleyince Bezos’un aklına Amazon ırmağı geldi ve şirketin ismi belirlenmiş oldu. Şirketin birinci logosunda A harfinin ortasından bir ırmak geçiyordu.
Kindle için düşünülen birinci isim bir romandan alınmıştı:
Amazon tarafından geliştirilen e-kitap okuyucusu Kindle’ın birinci ismi geliştirici grup tarafından Fiona olarak belirlenmişti. Neal Stephenson tarafından kaleme alınan The Diamond Age isimli romandan esinlenen grup, Fiona ismi için Jeff Bezos’a oldukça lisan döktüler. Lakin daha sonra bu isimden vazgeçerek İngilizce tutuşmak fiili manasına gelen Kindle ismine karar verildi. Fiona’dan çok daha âlâ olduğu kesin.
Google Street View özelliğini sunmadan evvel Amazon bunu denemişti:
Amazon büyük planları olduğunu 2004 yılında kurduğu A9.com isimli bir arama motoru ile göstermişti. Bu arama motoru kapsamında Block View isimli bir proje başlatmış ve 100 bin dolardan az bir bütçe ile tuttukları fotoğrafçıları ABD’nin 20 büyük kentine göndererek mağaza ve restoranların fotoğraflarını çektirmişti. Fakat proje istedikleri üzere gitmedi ve 2006 yılında sonlandırdılar. Tesadüfe bakın ki Google, 2007 yılında Street View özelliğini duyurdu.
Şirket çalışanları ağır geçen bir devrin akabinde yöneticilerine bağırıyorlardı:
Amazon şirketi, 2000’lı yılların başında alışveriş yoğunluğunun arttığı kimi periyotlar için müddetli çalışanlarla anlaşıyordu. Bu kadar yoğunluktan sonra canı çıkmış durumda olan çalışanlara bir nevi prim niyetine bir hak veriyorlardı, işverene bağırma hakkı. Devrin operasyon müdürü Jeff Wilke’nin söylediğine nazaran yoğunluk bittiği vakit grubu arıyor ve ona bağırmalarını istiyordu. Hatta Wilke, bu bağırmalardan kimilerinin ilkel çığlıklara dönüştüğünü söylüyor.
Birinci günlerde her yeni satış için kutlama yapıyorlardı:
Bugün günde milyonlarca satış yapsa bile 1994 yılında kurulduğu vakit Amazon günde lakin birkaç satış yapıyor ve her satış sonrası ofiste bir zil çalıyordu. Bu satışın heyecanıyla kutlama yapan çalışanlar, satın alan kişinin tanıdık biri olup olmadığını denetim ediyorlardı. Heyecanlı kutlama süreci pek uzun sürmedi. Zira Amazon kurulduktan bir ay sonra ülkenin 50 farklı eyaletinde satış yapan bir şirket haline gelmişti.
Amazon az kalsın batıyordu:
Her şirket üzere Amazon da bir devir batma tehlikesi yaşadı, üstelik daha kuruluşunun birinci devrinde. Bunun nedeni ise kitap dağıtıcılarının en az 10 kitap siparişi kabul ediyor olmalarıydı. Lakin Amazon’un bu türlü bir gücü yoktu. Bu noktada tekrar Jeff Bezos’un zekası konuştu. Bezos, müşterinin istediği kitapla birlikte kitap dağıtıcısından liken hastalığı hakkında 9 tane bulunması imkansız kitap istiyordu. Elbette, dağıtıcı başka 9 kitabı tedarik edemediği için tek kitabı göndermek zorunda kalıyordu.
1998 Noel’inde Amazon tepeyi gördü:
1994 yılında kurulan Amazon’un gerçek manada tepeyi gördüğü devir, 1998 yılının Noel’i oldu. ABD’de beşerler en çok Noel devrinde alışveriş yaparlar ve bu alışverişin büyük kısmını kitaplar oluşturur. O periyot çalışanlardan kimileri, uzun saatler boyunca çalıştıklarını ve hatta meskene giderek vakit kaybetmemek için otomobillerinde uyuduklarını söylüyorlar.
Bezos, Amazon çalışanlarının köle üzere çalışmasını istiyordu:
Yoğunluk yüzünden otomobilde uyuyanlara şaşırmayın, onlar şanslı olanlardı. Jeff Bezos, iş ve ömür ortasında istikrar kurmakta zorlanan biri olduğu için çalışanlarından da bu türlü davranmalarını istiyordu. Haftada en az 60 saat çalışmalarını istediği çalışanların büyük bir kısmı bu tempoya dayanamıyor ve işi bırakıyordu.
Jeff Bezos, hudutlarına hakim olabilmek için bir koçla anlaşmıştı:
Hazırladığı çalışma temposuna bakarak Jeff Bezos’un pek de olağan olmadığını söylemek mümkün. Bunun en büyük delili ise çalışanlarına bağırmasıdır. Hayır, kolay tartışmalardan ya da azarlardan bahsetmiyoruz. Hakaret derecesine varacak bağırmalardan bahsediyoruz. Bezos da sonunda bu sıkıntısını anlamış olacak ki kendisine hudutlarına hakim olmasında yardımcı olacak bir koçla anlaşmıştı. Koçun bu hususta ne kadar tesirli olduğu ise pek bilinmiyor.
Kolay bir kitap satış sitesi olarak başlayan ve bugün bir e-ticaret devine dönüşen Amazon hakkında az bilinen birtakım gerçeklerden bahsettik. Her şirketin emekleme devri olur ancak Amazon bebek adımlarını en süratli atan şirketlerden biri üzere görünüyor. Amazon hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
