03:01’de başlayıp 45 saniye süren ve 7.4 şiddetinde olduğu açıklanan sarsıntının büyüklüğünü Richter 7.6, Kandilli ise 7.8 olarak ölçtü.
Sarsıntının büyüklüğü, birinci yapılan açıklamalarda 7.4 olarak duyurulduğu için bugün hala 7.4 olarak biliniyor. Halbuki 0.2’lik fark bile çok önemli tesirlere neden oluyor.
Pekala bu kadar yıkıcı bir zelzelenin yine olma ihtimali nedir? Farklı uzmanlar yanıtlıyor:
Prof. Dr. Mehmet Fatih Altan, sarsıntı riskine ait alınması gereken tedbirleri sıralayarak, kentsel dönüşümün değerine dikkat çekti.
İstanbul zelzelesinde son çeyreğe girildiğini vurgulayan Altan, “Zira 1999 sarsıntısından sonra İstanbul’da 30 yıl içinde büyük sarsıntı olma mümkünlüğü yüzde 64’tür. Gölcük sarsıntısının üzerinden 22 yıl geçti, 8 yıl kalmış.
Zelzele olmadan evvel alacağımız en değerli tedbir yapı güvenliğidir. İstanbul’un yapı stoku hala S.O.S. veriyor, çürük. Zira 2000 yılından evvel yapılan binalar çok fazla ve o yapılarda beşerler yaşıyor” diye konuştu.
İstanbul’da 700 bin binanın kentsel dönüşüme girmesi gerektiğini aktaran profesör, “Şu anda 75 bin binanın kentsel dönüşümle yenilendiğini görüyoruz. Kentsel dönüşümde yerimizde sayıyoruz, ivme kazandırmak lazım. Devletimiz süreci biraz hızlandırmalı, vatandaş ise binalarını yenilemeye gitmelidir. Büyük zelzelenin üzerinden 22 yıl geçti, yapılarımız sağlam değil. Sarsıntıya karşı güçlü bina sayımız az.” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Altan yapıların bir an önce ya güçlendirilmesi ya da yıkılıp tekrar yapılması ikazında bulunuyor.
“Üniversitemizin inşaat laboratuvarında zelzele performans tahlilleri yapıyoruz. Bize Küçükçekmece, Bağcılar, Esenler üzere ilçelerden gelen bina örneklerinden neredeyse yüzde 95’i çürük çıkıyor. Bu binalar 2000 yılı öncesinde yapılmış ve genelde 5 ilâ 9 katlı. Bireyler, bilhassa 2000 yılı öncesinde yapılan binaları son çıkan zelzele yönetmeliğine uygun mu diye denetim ettirmelidir. Yoksa zelzelesi meskende karşılayamayız.” dedi.
Prof. Dr. Mehmet Fatih Altan, “Büyükçekmece‘den başlayarak bilhassa Avcılar, Küçükçekmece zelzeleden en çok etkilenecek ilçelerdir. Sonra Kadıköy, Üsküdar, Kartal ve Pendik’e kadar giden güzergahta eski yapı stoku var. Fayın Adalar ve Silivri tarafında kilitlendiğini biliyoruz. Bilhassa bu ilçelerde yaşayanlar yapılarını denetim ettirsin. 2000 yılı öncesinde yapılan binaları artık silmek gerekir.” diye konuştu.
1 milyona yakın binanın etkileneceğini söyleyen Prof. Dr. Altan, “İstanbul sarsıntısında merkez üssünün Adalar ya da Silivri olacağını iddia ediyoruz. Adalar’da meydana gelirse 7, Silivri’de ise 7-7,5 büyüklüğünde bekliyoruz. Bu zelzeleden yalnızca İstanbul değil bütün Marmara Bölgesi etkilenecek. Yani 30 milyonluk bir nüfustan bahsediyoruz. 70 bin civarında binanın ağır hasar alacağını, toplamda 1 milyona yakın binanın zelzeleden etkileneceğini düşünüyoruz.” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Ziyadin Çakır da görüşlerini belirtti. Beklenen İstanbul sarsıntısının her geçen gün daha da gerçek hale geldiğini, lakin evvelden iddia etmenin mümkün olmadığını lisana getirdi.
Zelzelenin her an oluşabileceğini konusunda ihtarda bulunan Prof. Çakır, “Şu anda Türkiye’nin her yerinde 6,5 büyüklüğüne ulaşabilecek zelzele her vakit olabilir.”
“Zelzelesi varsayım etmek yerine sarsıntı için hazır olmamız ve ‘Ne vakit sarsıntı olacak?’ sorusunu artık sormamak gerekiyor. Zira kimse bilmiyor. Sarsıntının vaktini, sarsıntı biliminin en gelişmiş olduğu ülkedeki bilim insanları da bilmiyor.
Birtakım bireyler “5 sene içinde zelzele olacak” yahut “2047 yılına kadar sarsıntı olmayacak” üzere beyanlarda bulunuyorlar. Bu telaffuzların hiçbirisi maalesef bilimsel bilgilere yahut kozmik olarak kabul görmüş bilimsel tekniklere dayanmıyor.
Bir zelzele olduğunda yanındaki fayın ne vakit kırılacağı noktasında da bize bir şey söylemek pek mümkün değil. Bu, 1 ay da 1 yıl da 32 yıl da olabilir. Ancak şunu biliyoruz ki her geçen gün sarsıntı bir gün daha bize yaklaşıyor.“
Prof. Dr. Naci Görür ise sırasıyla yapılması gerekenlere değindi:
“Günümüzde doğal afetlerin verebilecekleri ziyanları azaltmak mümkün. Afetler farklı olabilir fakat izlenecek strateji tıpkı. Şu işleri sırasıyla yapacaksın:
- Evvel tehlike tahlili yapıp tehlikenin boyutunu hesaplayacaksın.
- Tehlike oluşursa nasıl ve ne kadar ziyan vereceğini hesaplayacaksın.
- Bu tehlike oluşmadan evvel bu ziyanları tedbir almak suretiyle azaltacaksın.
Biz bu stratejiye ‘Risk Yönetimi’ diyoruz. Bu yaklaşımı maalesef ne mahallî idareler ne de iktidarlar seviyor. Onlar daha çok ‘afet yönetimini’ istiyor. Yani afet olup iş işten geçtikten sonra alana inip yara sarıyorlar. Bu yolla artı puan topluyorlar lakin bu yol çağdaş değil, insancıl değil, bilimsel değil. Neyse ki son yıllarda politikler risk idaresine yöneldi ve bu beni umutlandırıyor.” formunda tavsiyelerde bulundu.
2020’deki Elazığ ve İzmir zelzelelerinin acısı şimdi tazeyken her an büyük bir zelzelenin olabileceğini aklımızdan çıkarmayalım ve tedbirlerimizi almamız gerektiğini bir sefer daha hatırlatmış olalım.
