ÖZEL HABER – Türkiye gündemi bilhassa son 10 yıldır hiç olmadığı kadar ağır, her yıl bu yoğunluk daha da artmakta. Bu durumun da tesiriyle uygun eğitimli insanları gelişmiş ülkelere çarçabuk kaptırmaya başladık ne yazık ki. Şu devirde yaşanan göç dalgası, 50’lerdeki personel göçünden çok farklı; artık yüklü olarak eğitim seviyesi yüksek şahıslar ülkemizden süratle ayrılıyor.
Pekala en parlak beyinlerimiz hangi nedenlerle yurt dışına gidiyor? Orada yaşamanın avantajları, dezavantajları nedir? Irkçılıkla karşılaşıyorlar mı? Türkiye’yi özlüyorlar mı? Hepsini ve daha fazlasını kendilerine sorduk. Aldığımız karşılıklar epey etkileyici.
Bu tip tweet’ler son vakitlerde sık sık karşınıza çıkıyordur. Ülkeden kaçan kaçana.
Daha rahat bir hayat süreceklerini düşündükleri için epeyce memnun görünüyorlar.
Pekala bu türlü tweet’ler atan gençler daha sonra o ülkelerde neler yaşıyor olabilirler? İşte bunları deneyimleyen 3 gence çeşitli sorular sorduk ve hissettiklerini, gördüklerini samimiyetle anlattılar.
Birinci konuğumuz 23 yaşındaki Fatmanur Aleyna Özcan. Eğitimine devam etmek için Almanya’ya gitti. İzlenimlerini, hislerini, niyetlerini kendisinden dinleyelim:
Selam! Ben Aleyna. Uçak ve uzay mühendisiyim. Aslına bakarsanız yalnızca 2 ay evvel mezun oldum, taze mühendis demek daha hakikat. Şu an Almanya’nın Aachen kentinde RWTH Aachen Üniversitesi’ne bağlı Aerodinamik enstitüsünde stajyer araştırmacı olarak şok dalgaları ve türbülanslı akışlar üzerine bir projede çalışıyorum.
1 Temmuz’da mezun oldum, 2 Temmuz’da ise Almanya’ya gelmiş ve stajıma başlamıştım. Açıkçası bir gün bile beklemek istemedim. Samsun Üniversitesi’nde lisans eğitimimi tamamladım. Korona sürecinde İzmir Şirince’de bir dağ otelinde yurt dışına gelebilmek için para biriktirirken bir yandan bitirme tezlerimi yazdım ve son yılımı bitirdim.
Çok uzun müddettir gitmek istediğimin farkındaydım. Uygun bir eğitim almak gitgide zorlaşıyor, eşitsizlikleri, adaletsizlikleri ve ekonomik sorunları gördükçe bu isteğim günbegün artıyordu. Beşerler ortası ayrımcılık artık öylesine artmıştı ki konusunu dahi yapmayı bırakmış genel bir ömür üslubu olarak görmeye başlamıştık, uzun süren uğraştan sonra kabulleniş mi siniyordu üzerimize?
Agnes Varda’nın çok sevdiğim bir kelamı vardır: “Keyifli bir feminist olmaya çalıştım fakat sanırım çok asiydim.” Kendimi bildim bileli bu hususlarla çaba ediyorum fakat sanırım çok asiydim ve benim içimdeki bu kabullenemeyiş ve ayaklanış hararetini koruyor hatta artık beni nefes alamaz duruma getiriyordu. Sanırım insan bir şeyi çok sevince ona ziyan geldiğini görmek onun için katlanılmaz oluyor.
Türkiye’yi çok seviyorum. Topraklarına, tabiatına, havasına, mevsimlerine, kültürüne, denizine aşığım. Fakat bunlar artık yetmez olmuş, tersine bir bir bunları da tüketiyor ve gözlerimizin önünde yok oluşlarını her gün gazetelerden, toplumsal medyadan ya da televizyonlardan izliyorduk -tabii gerçek bilgilere ulaşmak da artık çok zordu-. Nefes almak istiyordum, özgürce yaşamak, ekonomik badireleri biraz olsun ardımda bırakabilmek ve yirmili yaşlarımı yaşayabilmek.
Ne giydiğim, hangi dinden olduğum, hayat usulüm bahis olmaksızın yalnızca kendim olabilmek istiyordum. Giydiğim bir şort yüzünden sokakta yürürken laf işitmekten, niyetlerimi özgürce yayınlayamamaktan, her gün dehşetle telefonumu açıp tüm o negatif haberleri okumaktan yorulmuştum.
Herkes üzere ben de kendim için yeterli bir gelecek istiyordum, mezuniyetim yaklaştıkça işsiz kalma kaygım artıyor, kendimi başka ülkelerde yaşayan yaşıtlarımın aklına dahi gelmeyen hayatta kalma ve bir şey olabilme meseleleri içinde cebelleşiyorken buluyordum.
Türkiye kurallarında güzel bir eğitim aldığımı düşünüyorum, bunu kendini mesleğine adayan hocalarıma ve kendi çalışma disiplinime borçluyum ve bunun bir talih olduğunun farkındayım. Fakat tekrar de imkanlar çok sonluydu. Şimdi daha kendi uçağımız ya da uzay ajansımız yokken uçak ve uzay mühendisliği okuyor, kaynaksızlık içinde kendimi geliştirmeye çalışıyordum. RWTH Aachen Avrupa’da mühendisliğin Harward’ı sayılan bir üniversite. Bilhassa havacılık endüstrisinin temellerinin atıldığı bir yerde eğitim görmek, öğrenmek ve kendimi geliştirmek istedim.
Kazanmak ve buraya gelmek hiç kolay olmadı. Etrafımdaki beşerler onaylayacaktır, abartısız yıllardır çabalıyorum. İktisat daima bir sorundu benim için. Lakin öylesine bunu istiyor ve gitmeye odaklanmıştım ki tahminen de ekonomik olarak en gelinemez devirde çantamı sırtıma aldım ve mezun olur olmaz geldim.
Türkler orada ikinci sınıf vatandaş olarak mı görülüyor? Irkçılık yapılıyor mu, dışlanma var mı? Varsa öbür milletlere de mi yapılıyor, yoksa yalnızca Türklere mi?
Doğal her şey pespembe değil burada da maalesef. Türk olmak belirli noktalarda büyük bir dezavantaj. Burada büyük bir Türk topluluğu var ve halkın tarihî tecrübelerinde pek de hoş anılmıyor. Türkler düzensizliğin, bağnazlığın ve yasa dışı işlerin şövalyeleri olarak görülüyor.
21. yüzyılda hala Türkiye’yi köy zanneden beşerler var. En şaşırdığım ve sık sık aldığım sorulardan kimileri; “Ailemin beni zorla evlendirmeye çalışmasından ötürü mı buraya kaçtım?”, “Okumama bir şey demiyorlar mı?”, “Ülkemde kapalı mıydım?” üzere gibi mecnun saçması sorular. (Böyle diyorum da güya bunlar sahiden olmuyor mu hala dünyamızda? Ah insanlık!).
Açıkçası bu soruları almak beni başlarda çılgına çeviriyordu. Karşılık vermeye yetişemiyor, hararetle gerçeklerden bahsediyor, onlara hayatımızı anlatmaya çalışıyordum lakin sonra yoruldum. Tüm Avrupa’ya anlatabilecek gücü bulamayacağımı anladığım gün bu savaşı da bıraktım. “Hiç mi haber dinlemiyorsunuz? Dünya’dan haberiniz yok mu?” diyordum fakat maalesef dünyaya yansıyan Türkiye buydu.
Hele “Avrupa Birliği’ne girdiğinizde tahminen her şey düzelir” cümlesi! Fatih Akın’la birebir hiddeti taşıyorum bu cümleye. Beşerlerle sıcak bir sohbet kurup cümlenin “sen nereden geliyorsun” kısmında alınan “Türkiye” yanıtıyla insanların bakışının değiştiğine birçok sefer şahit oldum. Bu genelde orta yaş ve üstündeki insanlarda yaşadığınız bir şey, gençler bu usul saçmalıklara günahlarını bile vermiyor.
Irkçılık burada uğraşı verilen en büyük sorunlardan biri. Var olduğunu görebiliyorum lakin bu beşerler da tabiri caizse buranın bağnazları ve yavaş yavaş tükendiklerini onlara nefes alma talihi bırakılmadığını görüyorum. Irklar ortasında kapalı bir sıralama olduğunu sezebiliyorum. Türkler, Hintliler, Polonyalılar ve Asyalılar açıkçası birçok vakit bir ırk alt sınıf görülecekse başı çekiyor fakat ben nitekim bunun tarihin bilinçaltlarına işlediği bir şey olduğunu düşünüyorum.
Makûs bir muamele görmek çok sıkıntı. Polisler bu mevzuda çok hassas, halk da o denli, biri ırkçılık yapmayagörsün, orada o insanı durdurup polis çağıranları bile gördüm. Latifesini etmek, küçük görmek… Bilemiyorum, ben burada insanın kıymetli olduğunu hissediyorum ve bu algıyı beslemek için çok çalışıyorlar. Her yerde pankartlar ve çalışmalar var bunun üzerine, periyot devir yürüyüşler yapılıyor, burada da birçok tertip yine kuruluyor.
Yaşadığım kentte belediye kilisenin doruğuna LGBT bayrağı astı, anlayacağınız artık ayrımcılıkların hiçbirine kimsenin katlanacak şu kadarcık tahammülü yok ve bu çok hoşuma gidiyor. Sanırım şimdi Türkiye için rastgele bir yere LGBT bayrağı asmaya çok var.
İş arkadaşlarım bana çok nazik ve yardımsever davranıyor, bir ayrımcılık görmüyorum. O kadar unutmuşum ki insan üzere muamele görmeyi, daima şaşırıyorum. Başlangıç ve bitiş saatleri çok net. 1 dakika bile fazla çalışmanıza müsaade vermiyorlar, çalışırsanız da karşılığını alıyorsunuz.
Türkiye’de birçok restoranda, otelde ve işletmede çalıştım hatta birçok da oldukça ünlü, büyük, isim yapmış olanlardı. Lakin onlarda bile perdenin ardında o kadar çok oyun dönüyor ve insanları nasıl kazıklar, neyden nasıl kar ederiz hesabı yapılıyordu ki buradaki şeffaflığı görünce şaşırdım. 8 saat diye anlaşıp en az 12 saat çalışırsınız, bu yazısız bir kuraldır. Ne sigorta yaparlar ne de sesinizi çıkarabilirsiniz, el mecbur sonuçta… Türkiye…
Haftada 2-3 gün çalıştığım bir yer kaza sigortamdan tutun da sorumluluk sigortama kadar yaptırdı, bir de bana sigorta evraklarımı verip diyorlar ki “Sigorta yaptırıp para ödeme, biz sana yaptırdık.” Sigorta mı? Teminat mi? Yapmayın, alışkın değilim bu türlü şeylere. Desenize “Sigorta yapmayız lakin sana şu kadar fazla para veririz sesini çıkartmazsan.” Ah ah! Yerler nizamlı olarak denetleniyor, kurallar çok net. Kimsenin eyvallahı yok, uymazsan cezanı alırsın. Amcalar, dayılar milletvekilleri anlayacağınız fonksiyonsuz burada.
Ayrıyeten burada yaşayan farklı ülkelerden gelmiş o kadar insan var ki burada farklı olmak çok olağan, bu hoşuma gidiyor. Birçok şey memleketler arası, yaşamak kolay, herkes kendine nazaran bir şeyler bulabilir burada. İktisattan bahsetmeme gerek bile yok bence. Birinci geldiğimde o küçük sayıları görmek beni acayip şaşırtıyordu. 0.60, 1.29, 2.35… Artık 3 Euro’yu geçmeye başlayınca değerli demeye başlıyorlar, siz düşünün.
Alışılmış başlarda daha yeni Türkiye’den gelmiştim ve her şeyi 10 ile çarpma alışkanlığımı bir müddet bırakamadım lakin sonrasında burada bir pizzacıda çalışmaya başladım ve yalnızca 3-4 saat çalışarak koca bir market çantasını dilediğimce doldurabiliyor olmak kısa müddette beni tatmin etti. Alkol fiyatlarına, bir yere oturup yemek yediğimde ödediğim hesaplara, ünlü markaların ayakkabılarına ya da kıyafetlerine bir günlük çalışmamla ulaşabileceğim niyetine hala her gün şaşırıyorum.
Türkiye bir gün istediğin üzere bir yer olursa geri döner miydin, yoksa hâlâ orada yaşamaya devam eder misin?
Türkiye istediğim üzere bir yer olsa geri döner miyim? Bu soruyu duyar duymaz “elbette” demek geçiyor içimden ancak o kadar ütopik geliyor ki korkuyorum “evet” derken. Türkiye’yi çok seviyorum, Türkiye deyince bir düğüm oturuyor boğazıma. Çok farklı her şeyiyle, 2 ay olmasına karşın özlediğim çok şey var ama… Zihnim hayal kurmaktan korkuyor üzgünüm. “Evet” deyip kaçacağım bu sorudan.
Toplumsal çevren nasıl? Tekrar Türklerle mi takılıyorsun, yoksa o ülkenin yerlisiyle mi? Yalnızlık hissediyor musun?
Toplumsal etrafımdan çok mutluyum. Birleşmiş milletler üzereyiz. Her ülkeden, kültürden arkadaş edinebilirsiniz. Burada ömür gençler için sahiden kolay. Dışarı çıkmak, eğlenmek, partilere gitmek, seyahat etmek yaşamak kadar olağan onlar için. Ben hala ahenk sağlamaya çalışıyorum.
23 yaşında olmama karşın benden 6-7 yaş büyük ve hala üniversitesinin ikinci üçüncü yılında olan yüzlerce insan var. Ne kadar gerilimsiz ve rahat olduklarını gördükçe bize bir defa daha üzülüyorum. Ne kadar da süratli büyümüşüz bizler! Az daha yaşamayı, genç olduğumuzu unutacağız…
Meslek edinme dertleri, geçim dertleri neredeyse birçoklarında yok. Yalnızca anlarını yaşıyorlar. Ben de daha rahat biri olmayı öğrenmeye çalışıyorum, onlardan genç olmayı öğreniyorum demek daha yanlışsız sanırım. Açıkçası Türklerle takılmak hiçbir vakit önceliğim olmadı, aslına bakarsanız rastgele bir ırk için bu türlü bir sıralamam olmadı fakat burada farklı ırklardan ve kültürlerden beşerlerle arkadaşlık etmenin beni beslediğini hissediyorum.
Ayrıyeten şundan da bahsetmeliyim, 50 yıl hatta 100 yıl geriden gelen büyük bir Türk topluluğu var burada. Ne kadar bağnaz ve kör olduklarına şaşırırsınız. Kendi içlerine kapanmışlar. Kendi sokakları, caddeleri var. Birçok Almanca dahi öğrenmemiş, burada doğmuş olmalarına karşın. Asosyallikleri ile ünlüler. Ne buradan gidiyorlar ne de burayı seviyorlar. Türkiye sevdaları lisanlarında, her şeyin Türkiye’de güllük gülistanlık olduğunu sanıyorlar. Onlara katlanamıyorum. Dönün o vakit be kardeşim! Hatta birçok vakit dışarda çok fazla Türkçe konuşmuyorum. Türk çevrelerce tanınmak istemiyorum açıkçası. Etrafımda Türkler var fakat açık fikirli ve kendini geliştirmiş Türkler. Genelde etrafımdakiler memleketler arası; Alman, İspanyol, İtalyan, Fransız ve Yunan yüklü.
Gerisinde bırakmak zorunda kaldıkların pekala? Ailen, arkadaşların, memleketin? Ne hissettiriyor?
Arkamda bırakmak zorunda kaldıklarım… Bunun bu kadar sıkıntı olabileceğini düşünmemiştim. Sonu geçtikten sonra ortadaki binlerce kilometrenin farkına varmak vakit alıyor. Ailemden daima bir formda eğitim nedeniyle ya da öbür sebeplerle uzun müddettir farklı kaldım lakin sanırım tekrar de oralarda bir yerdeydim, ulaşılabilir noktada. Bazen uzakta olmak korkutucu olabiliyor. Ya anneme bir şey olursa? Babam, kardeşim? Sevdiklerim? Lakin açıkçası bu mevzularda şanslı bir çağdayız, bir uçak uzağımda olduklarını düşünüp kendimi rahatlatıyorum.
Birinci geldiğinizde sıfırdan başlıyorsunuz. Hiç kimseniz yok, birçok şeyi yine öğreniyorsunuz, üstelik bunları kendi ülkenizde ne vakit öğrendiğinizi hatırlamazken bile. Arkadaşlarımı çok özlüyorum, bence bizler Türkiye’de güç koşullar altında bir formda birlik olmayı ve birbirimize güç olmayı çok uygun öğrendik. Aslında şu an arkadaşlarımın birçok da Dünya’nın dört bir yanına dağılmış vaziyette. Gördüğüm hoş yerleri onlara da göstermek, tıpkı müzikte onlarla da dans etmek istiyorum. Şimdilik umut ediyor ve hoş günlerde buluşacağımızı diliyorum.
Oturma müsaadesi, lisan öğrenme, adapte olma, vatandaşlık alma üzere mevzular çok zorladı mı?
Ah, oturma müsaadesi ve tüm başka evrak işleri! Tam bir ayımı aldı. Almanya bu mevzuda sahiden hala çok geride, bunun da sebebi yaşlı insan sayısının çok fazla olması. Latife üzere fakat hala sıhhat karnesi, aşı cüzdanı falan taşıyorlar. Kâğıt işlerine, posta kutularına ve mektuplara bayılıyorlar. Randevu almak, beklemek, o evrakı oradan oraya götürmek… Vakit alıyor lakin herkes çok disiplinli, kuralları takip ettiğinizde korkacak bir şey yok.
Lisan konusu benim için hiç güç olmadı. İngilizceyle her işinizi halledebilirsiniz. Yaşlısından 5 yaşındaki çocuğuna herkes çok âlâ İngilizce konuşuyor. Lisan kursum da yeni başladı, pratik yapması çok kolay bir lisan, sorun olmuyor. Hatta Almanca bilmememe karşın ünlü bir pizzacıda çalışıyor ve konuklarla İngilizce konuşuyorum; kimse sorun etmiyor, anlayışlı davranıp yardım ediyorlar.
En çok hangi mevzuda daha refahlamış hissediyorsun?
Açıkçası en çok ekonomik ve düşüncesel özgürlük konusunda refahta hissediyorum. İstediğimi yargılanmadan yapabiliyor olmak hoşuma gidiyor. Sokaklarda öpüşen çiftler, bebekleri ile yürüyen gey sevgililer, çimenlerde partileyen gençler görmek huzur veriyor. Kasa bira almanınsa ucuz bir şey olması… Bu gençliğe ucuz bira borcunuz var!
Türkiye’nin en kıymetli sorunu sence nedir?
Türkiye’nin en büyük sorunu bence gençlerini dinlememesi ve onlara hayatı zindan etmesi. Gençleri ah bir dinleseler hoş günler göreceğiz. Yalnızca gençler de değil; aslında demek istediğim, bunamamış ve körleşmemiş canlı zihinler. ๐
Diğer bir ülkede olmana karşın Türkiye gündemine hâlâ maruz kalıyor musun? Ülkede yaşananları önemsiyor musun?
Türkiye’nin, gündemimden çıkması mümkün değil. Bir; orası benim vatanım, hiçbir vakit ardımda bırakamam. Sevdiklerim orada yaşıyor; canlılarım, ormanlarım, dağlarım, denizlerim… İki; Türkiye benim kimliğim, onu geride bırakmak özümü de bırakmak olur. Orman yangınlarında perişan oldum. Her gün uçağa atlayıp yardıma gitmek istedim; geceleri uyuyamadım, elimde telefonum, bilgisayarım gözüm daima haberlerdeydi. Ve hala tüm öteki savunduğum ve davasını güttüğüm şeyler, hiçbir şey değişmedi; benim yaşantımda değişmiş olabilir lakin Türkiye ben ölene kadar benim gündemim ve davam olacak.
Son olarak, bilhassa bahsetmek istediğin bir bahis var mi?
Son olarak, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şu kelamıyla bitirmek istiyorum: “Türkiye, evlatlarına kendisinden diğer bir şeyle meşgul olmak imkânı vermiyor.”
İkinci konuğumuz olan Eren Algan’ın etkileyici bir mesleği bulunuyor. Microsoft ve UBER’de çalıştıktan sonra şimdilerde Facebook’ta çalışan Eren’in öyküsünü kendi ağzından aktarıyoruz:
Öncelikle herkese selamlar. Biraz özgeçmişimden bahsedeyim. 2003 yılında Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği kısmına burslu olarak girmeye hak kazandım. 2007’de mezun olduktan sonra birebir kısımda yüksek lisansa başladım. Birebir vakitte da ODTÜ Teknokent’te bir savunma sanayi firmasında işe girdim.
Yüksek lisansın son yılında işten ayrılıp ERASMUS ile Viyana’ya gittim ve eğitimime yaklaşık 9 ay kadar orada devam ettim. Viyana dönüşü bir savunma sanayi firmasında yaklaşık 2 yıl kadar çalıştıktan sonra, bir arkadaşım sayesinde Microsoft’un Türkiye’ye alım yapmak için geleceğini öğrendim ve mülakat için müracaatta bulundum. Müracaatımın kabul edilmesinin çabucak akabinde ise yaklaşık 15 gün boyunca Microsoft’un teknik mülakatlarına hazırlandım.
Doğruyu söylemek gerekirse, o vakte kadar büyük teknoloji şirketlerinin görüşmelerine alışık olmadığım için bu hazırlanma süreci bana epey sıkıntı geldi. Uzun bir görüşme sürecinden sonra, Microsoft’un bana teklif vereceğini öğrendiğim o an hayatımın en keyifli anlarından biri oldu. Hatta haberi veren insan kaynakları çalışanına memnunluktan sarıldığımı hatırlıyorum.
Vize süreçlerini bekleyip biraz daha Türkiye’de çalıştıktan sonra, 2012 yılının sonunda eşimle birlikte Seattle’a taşındık ve yaklaşık 4 sene Microsoft’un iki farklı departmanında yazılım mühendisi olarak çalıştım. Bizim kesimde biraz vakit geçirince, belirli aralıklarla farklı şirketlere transfer olmanın genel olarak yararlı olduğunu öğreniyorsunuz. Tam da bu yüzden farklı bir şirkete geçip yeni kazanımlar edinerek kendimi daha da geliştirmek istiyordum.
2016 yılında UBER’den teklif aldım ve burada da kendime alanımda yenilikler katabildiğim 5 yıllık hoş bir çalışma hayatım oldu. 2021 yılının Nisan ayında ise Facebook’tan (Facebook/Instagram/WhatsApp/Oculus eserleri Facebook şirketinin çatısı altında) uzman yazılım mühendisi durumu için teklif aldım ve yaklaşık 5 aydır da Facebook’ta misyon yapıyorum.
Türkler orada ikinci sınıf vatandaş olarak mı görülüyor? Irkçılık yapılıyor mu, dışlanma var mı? Varsa öteki milletlere de mi yapılıyor, yoksa yalnızca Türklere mi?
Seattle ağır bir halde memleketler arası göç alan Amerika kentlerinden birisi. Vaktinde Boeing’in başlattığı, Amazon ve Microsoft’un devam ettirdiği bu göç sayesinde bu kent farklı kültürlere epeyce sıcak bakan ve ırkçılığın her alanda olumsuz karşılandığı bir kent.
Burada Türkler mutlaka ikinci sınıf vatandaş olarak görülmüyorlar. Bunu örneklendirmek için size birkaç anımı paylaşayım. Microsoft’a geldiğim birinci yıllarda, çok üst düzeyden Çinli bir müdür beni yanına çağırıp, Türkiye’den diğer arkadaşlarımın olup olmadığını, Microsoft için çalışıp çalışamayacaklarını sormuştu. Neden bunu istediğini sorduğumda, bana Türklerin ne kadar âlâ mühendisler olduğunu söyleyip, ona CV’sini vereceğim arkadaşlarla konuşmak istediğini belirtmişti. Kıssadan pay burada müspet manada bir etkimizin olduğunu düşünüyorum ve Türkler büyük şirketlerde sorumluluk sahibi, düzgün mühendisler olarak görülüyorlar.
Çok yakın bir vakitte arkadaşlarla kampa giderken vapurda yaşadığım başka bir anıdan bahsedeyim. Bizim kendi ortamızda farklı bir lisan konuştuğumuzu fark eden bir Amerikalı, eşi ile yanımıza gelip, “Hangi lisanı konuşuyorsunuz?” dedi. Biz de Türkçe olduğunu söyleyince, lisanın ne kadar hoş bir fonetiğinin olduğunu söyleyip bize Türkçe ve Türkiye ile ilgili sorular sordular. Birkaç dakika sonra tekrar karşılaştık, bize “Merhaba” dedi. Telefondan çabucak Türkçe nasıl “Hi” diyebilirim diye arayıp, gelip bize selam verdi ve muhabbetimiz daha da derinleşti. Velhasıl burada farklı kültürlerden korkmak yerine onlar hakkında bilgi sahibi olmaya çalışan bir halk var.
Türkiye istediğin üzere bir yer olursa geri döner miydin, yoksa hâlâ orada yaşamaya devam eder miydin?
Mutlaka dönerim. Türkiye potansiyeli çok yüksek, şahane bir ülke. Birçok sorunun olduğu aşikar lakin bunları çözecek şahıslar de yeniden bizleriz. Ümitsizliğe kapılmadan ülkemizi kendi yaşamak istediğimiz düzeye getirebiliriz. Güçlü bir uğraş olduğunun farkındayım lakin bu sorunun tahliline evvel kendi etrafımızdaki insanların bakış açılarını değiştirmek ile başlayabiliriz. Üniversite imtihanlarının yakın vakitte açıklandığı bu periyotta, genç arkadaşlarımın karamsarlığa kapılarak gelecekten umutlarını kesmelerini çok yanlış buluyorum. Dünya ile çok rahat entegre olunabilecek (internet :)), yaşadığımız coğrafyanın negatif yanlarının tesirini minimize edebileceğimiz çok fazla fırsat mevcut.
Toplumsal çevren nasıl? Tekrar Türklerle mi takılıyorsun, o ülkenin yerlisiyle mi? Yalnızlık hissediyor musun?
Seattle’da kusursuz bir toplumsal etrafımız var. Yıllar içinde oluşturduğumuz arkadaş kümesi ile haftada en az 3-4 gün bir ortaya gelip, çay içip sohbet ediyoruz. Ayrıyeten ben FIFA oynamayı çok sevdiğim için, arkadaşları toplayıp FIFA geceleri düzenliyorum. ๐
Yabancı yakın arkadaşlarımız da var lakin çoğunlukla Türk arkadaşlarımızla vakit geçiriyoruz. Tıpkı geçmişe, emsal çocukluk anılarına sahip olmak, birebir kültürden olmak arkadaşlar ortasında farklı bir derinlik oluşturuyor. Her ne kadar yabancı arkadaşlarımla görüşmekten keyif alsam da Türk arkadaşlarla yaşadığım derinlik farklı bir düzeyde. Aile hasreti dışında yalnızlık hissetmiyorum zira kaliteli vakit geçirebildiğim arkadaşlarım olduğunu düşünüyorum.
Gerisinde bırakmak zorunda kaldıkların pekala? Ailen, arkadaşların, memleketin? Ne hissettiriyor?
Yıllar geçtikçe ve hepimiz yaşlandıkça, vaktin ne kadar pahalı olduğunu insan anlamaya başlıyor. Bu bağlamda, ailemden uzakta olmak son yıllarda boşluğunu daha çok hissettiğim bir sorun. Bunun için Covid periyodunda, evvelki şirketimden müsaade alıp yaklaşık 7 ay boyunca Türkiye’den çalışma fırsatı buldum. Ailemin yanında olmak ve bir müddetliğine de olsa onların günlük hayatlarının modülü olmak bana çok yeterli geldi. Yakın bir devirde bu türlü fırsatlar kovalayıp, uzun mühletler Türkiye’den çalışabileceğim bir iş modeline geçmek istiyorum.
Oturma müsaadesi, lisan öğrenme, adapte olma, vatandaşlık alma üzere mevzular çok zorladı mı?
H1B denilen bir vize ile Microsoft beni Seattle’a getirmişti ve vize ile ilgili bütün problemleri şirketin avukatları çözmüştü. Daha sonrasında Green Card sürecini de yeniden şirketin avukatları yönetti ve yaklaşık 2 sene içinde kalıcı oturma müsaademi almış oldum.
Burada Türkiye vatandaşı olmanın da artıları var. Hindistanlı yahut Çinli arkadaşlarım 10 yıldan fazla Green Card sürecini bekliyorlar ve ben, Avrupalı (İtalyan, Fransız) arkadaşlarımdan bile evvel müsaademi alabilmiştim. Vatandaşlık süreci de Green Card’ı aldıktan yaklaşık 5 sene sonra başlıyor ve kolay bir müracaat ve imtihan ile alınabiliyor. Genel olarak vakit alan bir süreç fakat büyük şirketlerin avukatlarının süreci yönetmesi büyük kolaylık sağlıyor.
En çok hangi bahiste daha refahlamış hissediyorsun?
Mikro gerilimler. Biraz açayım: Türkiye’de her etkileşim gerilim ögesi. İşten müsaade alarak bir kamu kurumunda bir işinizi halletmeye çalıştığınız rutin ve olaysız olmasını beklediğimiz bir olaydan bahsedelim. ๐
Müsaade almak için yöneticinize birkaç takla attınız ve dışarı çıktınız, taksi bekliyorsunuz. Taksi gelmiyor. Otobüsle mi gitsem sanki diye düşündünüz fakat otobüs saatleri hiçbir vakit tutmadığı için süratli olsun diye tekrar taksiyi düşünüyorsunuz. Durak numarasını aramak aklınıza geliyor ve Google’a “yakınımdaki taksi durakları” diye arama yapıyorsunuz. Çıkan sonuçlarda telefon numarası eklenmemiş, o yüzden yandaki markete sorayım diye içeri giriyorsunuz. “Abi yakında taksi durağı var mı?” diye sorduğunuz abi yüzünüze bile bakmadan karşıda bir noktayı işaret ediyor.
Karşıda taksi durağının olduğunu fark edip oraya yanlışsız yürüyorsunuz. Taksi durağında bir abi gazete okuyor. Taksiye bineceğinizi söylüyorsunuz, otur 2 dakikaya gelecek diyor. Oturuyorsunuz. 15 dakika sonra taksi geliyor, biniyorsunuz. Taksici, “Sigara içebilir miyim?” diye soruyor. Hayır deyince alacağınız o tripli yüzü bile bile hayır diyorsunuz. Sigarasını içemediği için gerilimli olan taksici abi onlarca kere yüreğinizi ağzınıza getiren hareketler yapıyor.
Kamu kurumuna varıyorsunuz, randevunuz olduğu için umutlusunuz. Merdivenleri koşar adımlarla çıkıyorsunuz ve orada oturan bir öteki abi size randevu numarası veriyor. 151. “Benim randevum vardı lakin?”. “Herkesin randevusu var ağabeycim, süratli gelir zaten” deyip sizi geçiştiriyor. İçeri geçip oturuyorsunuz, aklınızda çabucak bir sürü soru beliriyor: “Bu 151 ne demek? Kaç dakika beklemem gerekecek? Benim 11’de randevum vardı, saat 11. ๐ İnşallah öğlen ortasına kalmam”. Saat 11:30 oluyor, önünüzde 1 kişi olduğunu düşünüyorsunuz. Sonunda sıra size geliyor.
Gidiyorsunuz bankoya, mutsuz ve hayatından hiç de mutlu olmayan bir hanımefendi size “Sistem bozuldu” diyor. “Ne vakit gelir?” diye soruyorsunuz ve “Öğleden sonra ancak” karşılığını alıyorsunuz. “Ama ben işten müsaade almıştım, bir sürü vaktim boşa gidecek artık, tekrar geldiğimde sıraya girmem gerekecek mi?” diye sorma gafletinde bulunuyorsunuz. “Öğle ortasında dışarıda sıraya girin, o sıraya nazaran alınacak” diye bir yanıt geliyor.
Hudut ve mutsuzlukla karışık, biraz da gerilim olmuş bir halde işe geri dönüyorsunuz. Allah’tan bu sefer taksiler binanın önünde sıradalar ve marketçiyle uğraşmak zorunda kalmayacaksınız. Saatleriniz boşa gidiyor, yöneticinize işinizi halledemediğinizi, yine gitmeniz gerektiğini çekine çekine soyluyorsunuz. “İzin yaz” diyor. Kaş’ta tatil için kullanmayı umduğunuz izinlerinizin bir “sistem” uğruna nasıl yandığını görüyorsunuz. Alışık olduğunuz için çok yabancı gelmiyor bu hisler, “Tamam, teşekkür ederim” deyip çok düşünmeden işinize devam ediyorsunuz.
Aslında farkında olmadan (zaman geçtikçe alıştığımız) bu stil mikro gerilimler ve bu gerilimlere dayalı ileriye yönelik plan yapamama durumu, büyüyüp bizi makro gerilimler olarak etkiliyor ve yaşlandırıyor. Bu üzere günlük sıkıntılar benim yaşadığım yerde çok daha minimal düzeyde. O yüzden daha gençleşmiş hissediyorum kendimi.
Türkiye’nin en değerli sorunu sence nedir?
Adalet ve liyakat. Bence bunun sebeplerinin ayrıntısına girmeye gerek yok. Şöyle bir teorimden kelam edeyim. Her ülkenin ileriye gitmesini sağlayan, o ülkenin top %10 bireyleridir (bu kümesi toplumun beşeri sermayesi diye adlandırabiliriz). Top %10 yetişmiş insanlarınız ne kadar düzgün olursa, o kadar yeterli bir ülke haline gelirsiniz. Amerika kendi halkının buna yetmeyeceğinin farkında olduğu için, bütün dünyadan farklı mesleklerdeki en başarılı şahıslara liyakat ve adalet kelamı vererek kendi ülkesine davet ediyor ve beşeri sermayesini pekiştiriyor. Bu beşeri sermaye sayesinde yeni fikirler doğuyor, yeni pazarlar açılıyor ve dünyanın ilerlemesi sağlanıyor. Adil ve liyakat sahibi olmayan bir toplum beşeri sermayesini eritir. Beşeri sermayesini eriten bir toplum ise kaybetmeye mahkumdur.
Diğer bir ülkede olmana karşın Türkiye gündemine hâlâ maruz kalıyor musun? Ülkede yaşananları önemsiyor musun?
Twitter’da okuyucu olarak faalim, o yüzden maruz kalıyorum. Fakat ziyadesiyle polarize olmuş bir toplum olduğu için iki tarafın da perspektifini önemsiyorum. O yüzden her iki taraftan da beslendiğim haber kaynaklarım var. Ülkemde olanları olağan ki önemsiyorum ancak olaylara siyasi bir bakış açısı ile yaklaşmıyorum. Bireylerin çok kıymetli şeyler yapabileceğini düşündüğüm için yatırımımı genç bireylere yapıyorum.
Son olarak, bilhassa bahsetmek istediğin bir mevzu var mı?
Geçen sene aklıma gelen ve bence gerçekleşirse ülkeye çok yararı dokunacağını düşündüğüm bir fikrimden bahsetmek istiyorum (orijinal olmayabilir, çabucak gömmeyin). Digital nomad (dijital göçebelik) diye isimlendirilen, gezerek uzaktan çalışma (freelance yazılım, tasarım üzere dijital işler) son devirlerde çok tanınan olan bir hayat üslubu.
Birçok eğitimli milletlerarası insan, görece ucuz lakin aktivite olarak çok güçlü bölgelerde yaşamaya başladılar ve bu trend gitgide yaygınlaşıyor. Tayland (Phuket) bunun en tanınan olduğu yerlerden birisi. Bence Türkiye de bu iş için biçilmiş kaftan. Bilhassa Antalya, dünya klasmanında aktiviteleri olan (deniz/doğa/tarih) ve digital nomad hayat üslubunun yeşertilebileceği olağanüstü bir yer.
Turizm Bakanlığı (ve öbür bakanlıkların yardımı ile) vizeler ve reklamlarla bunu öncelik haline getirirse, yaratıcı işler yapan birçok memleketler arası insanın Antalya’ya geleceğini düşünüyorum. Bunun üzere yaratıcı hub’ların oluşturulmasının, ülkemize ilerleyen yıllarda yeni fırsatlar olarak döneceğini düşünüyorum.
Üçüncü konuğumuz ise şimdi 2 hafta evvel Almanya’ya(Münih) taşınan 27 yaşındaki Berk Çapar. Birinci haftaların nasıl hissettirdiğini anlatıyor:
İstanbul’dan taşındım. Bu nedenle şimdiden vereceğim karşılıkların bu perspektiften olacağı konusunda, tüm niyetlerimin 2 haftalık bir bakış açısından olacağı konusunda okuyucuları uyarmak isterim. Son 3.5 yıldır bir reklam teknolojisi şirketinde çeşitli rollerde, son olarak da product manager olarak çalıştım.
Türkler orada ikinci sınıf vatandaş olarak mı görülüyor? Irkçılık yapılıyor mu, dışlanma var mı? Varsa öbür milletlere de mi yapılıyor, yoksa yalnızca Türkler’e mi?
Mutlaka hayır. Münih, Türkler de dahil birçok farklı ülkeden insanların yaşadığı bir metropol. Bu durum kentin lokal insanlaına da yansımıs ve farklı kültürden gelen insanların kenti her manada zenginleştirdiği fikrinin oturmasını sağlamış. Ek olarak, kente ve Almanya’ya ahenk sağlamanız için ellerinden gelen her şeyi bütün bir samimiyetle yapmak konusunda epeyce hevesliler.
Türkiye istediğin üzere bir yer olursa geri döner miydin, yoksa hâlâ orada yaşamaya devam eder miydin?
Türkiye her manada dünyanın benim için en yaşanılır ülkesine dönüşse bile 3 farklı kentte 27 yıl yaşadığım bir yer. Farklı kültürleri görmek ve farklı ülkelerde yaşamak, ülkenin durumu kadar taşınma isteğimi şekillendiren bir motivasyondu, o nedenle şu basamakta bir dönme planı yapmıyorum.
Toplumsal çevren nasıl? Yeniden Türklerle mi takılıyorsun, o ülkenin yerlisiyle mi? Yalnızlık hissediyor musun?
Münih’te Türkiye’den tanıdığım yalnızca 1 arkadaşım var ve onunla daha görüşemedik. ๐ Şu an için farklı ülkelerden gelmiş iş yerinden beşerlerle vakit geçiriyorum. Şimdi yeni geldiğim için İstanbul’daki toplumsal etrafımı bir anda burada oluşturmak olağan ki mümkün değil ve bu gerçekliği de göz önünde bulundurunca yalnızlık şu basamakta kelam konusu değil.
Oturma müsaadesi, lisan öğrenme, adapte olma, vatandaşlık alma üzere bahisler çok zorladı mı?
Şu an için yalnızca oturma ve çalışma müsaadem var. Vize başvurusu ve buraya gelince yapılması gerekenler konusunda çeşitli ihtiyaçlar, evrak işleri var lakin bütün bunlar bana keyifli geldi açıkcası. Uzun vakittir istediğim bir şeydi taşınmak ve daha evvel bu süreçleri yapan arkadaşlarımı izlerken küçük de olsa gıpta ederdim. Artık sıra bana geldiği için mutluyum. ๐
En çok hangi bahiste daha refahlamış hissediyorsun?
Almanya’da hem gündelik hem de çalışma hayatında çok daha sistemsel bir anlayış hakim. Bilhassa İstanbul kaosuyla kıyaslandığında beni en çok rahatlatan bu oldu diyebilirim. Bu istikrar ve sistemsellik burada yaşayan insanlara da memnunluk ve müspetlik olarak yansımış.
Türkiye’nin en değerli sorunu sence nedir?
İktisat. İktisadın de yarattığı en değerli sorun daha da içe kapalı bir topluma dönüşüyor olmamız. Bu da gündelik hayata çok fazla yansıyor. Ek olarak da nüfusun kentlere istikrarlı bir biçimde dağılmaması ve bu sebeple bilhassa İstanbul’da, kentin kaldırabileceğinden çok daha fazla insan ve kentleşmenin de hayat kalitesini düşürdüğünü söyleyebilirim.
Öteki bir ülkede olmana karşın Türkiye gündemine hâlâ maruz kalıyor musun? Ülkede yaşananları önemsiyor musun?
Türkiye’de yaşarken bilhassa YouTube ve Twitter üzerinden gündemi tüm ayrıntılarıyla takip ediyordum. Bunu dünyanın neresinde yaparsanız yapın bir müddet sonra yalnızca negatif haberler çıkmaya başlıyor. Olağan ki ülkede olup bitenleri önemsiyorum lakin artık yalnızca kıymetli gelişmeleri takip edeceğime dair şimdilik kendime bir kelam verdim.
Bu yazı dizimiz devam edecek. Siz de yurt dışına gittiyseniz, içerikteki sorulara verdiğiniz karşılıklardan oluşan metni ve bir adet fotoğrafınızı bize gönderebilirsiniz.
Bağlantı: [email protected]
