Pet shop’larda, hayvan sirklerinde, hayvanat bahçelerinde yahut çiftliklerde para kazanmak uğruna ziyan verilen hayvanlar, insanlığın tabiata karşı yaptığı zulmün en büyük ispatlarından birini oluşturuyor. İnsanların sahiplenmek ve korumak üzere maksatlar dışında çeşitli sebeplerle cins hayvanlara duyduğu merak, hayvan haklarının hiç edilmesine ve doğal hayatın ziyan görmesine neden oluyor.
Cins hayvanların sahip oldukları ve bize sempatik gelen özellikler birtakım genetik deformasyonlar sonucunda oluşuyor ve bu nedenle cins hayvanlar, ömürlerini adeta azap dolu bir formda geçirmek zorunda kalabiliyorlar.
Not: Aslında taksonomik bakımdan tüm evcil kediler birebir cins ve tıpkı cinstir. Halk ortasında “cins” olarak kullanılması kusurludur. “Varyasyon” yahut “ırk” daha yanlışsız bir kullanımdır. İçerikte örnek olarak kedileri ele almış olsak da insanların yapay seçilime maruz bırakarak özelliklerini değiştirdiği başka hayvanlar için de tıpkı problemler geçerlidir.
Denetimsiz bir halde uygulanan yapay seçilim, neden hastalıkları pekiştiriyor?
Misal özelliklere sahip bireyler birbiriyle çiftleştirilirse yapay seçilimin tesiri daha süratli olur. Yakın akrabalar benzeri özellikleri daha fazla taşıdıkları için hayvanlar “ensest” münasebetlere maruz bırakılıyor. Bu yüzden o popülasyonun gen havuzu daralıyor ve hayvanın ortalama bağışıklık seviyesinin düşmesine ve bilhassa çekinik genler üzerinden aktarılan ve kimileri bireyin sıhhatini çok önemli seviyelerde etkileyebilen genetik hastalıkların görülme sıklıklarının artmasına yol açıyor.
Akraba evlilikleri beşerler için olduğu üzere evcil hayvanlarımız için de birebir formda berbat bir şeydir.
“Cins” köpeklerdeki birçok hastalığın görülme sıklığının, kanserden vefat oranlarının cinsleştirilmemiş köpeklerden daha fazla olduğu bilinmektedir.
Seçilim gösterilen varyant (cins) kedilerde birçok kalıtsal hastalık görülebilir.
Bu hastalıkların kimileri rastgele mutasyonlardan kaynaklanır ve belirli varyasyonlar içinde bu hastalıklar sabitlenir, yani ortalamaya nazaran daha fazla ya da çok daha fazla ortaya çıkar. Bir öbür durumda ise direkt hayvanın sıhhatini bozan bir durum beşerler için seçim nedeni olur. Kıvrık kulaklar, basık yüzler, uzun yüzler, kısa bacaklar, kuyruksuzluk, kürksüzlük, çok uzun kıllar vb. Beşerler ticari bedel oluşturacağını düşündükleri bu özelliklere sahip ırklar üretirler.
Bu ırk oluşturma süreci sırasında arzulanan bu özelliklerin sabitlenmesi için sık sık yakın akraba çiftleştirmeleri gerçekleştirilir. Kardeşler birbirleriyle ve ebeveynleriyle tekraren çiftleştirilir. İstenen özelliklere sahip yavrular seçilir ve bunlarla çiftleştirilmeye devam edilir.
Bu sürecin sonunda ortak özelliği sakatlık ve hastalık olan ırklar elde edilir. Bu sakatlıklar ya da hastalıklar, mesela basık yüzlülük (brakisefali), insanlarca sevimli bulunduğu, üreticiler ve maalesef kimi makûs niyetli beşerler için ticari paha oluşturduğu için sakatlık olarak lisana getirilmez, ismi konmaz, hayvan sahiplenecek beşerler net bir lisanla bilgilendirilmez fakat bu durum maalesef sayısız kedinin hayatını farklı seviyelerde sorun, ağrı, acı, ızdırap içinde geçirmesine neden olabilir. Kimi tıbbi müdahaleler yapılabilse de güzelleşme neredeyse hiçbir vakit mümkün olmadığı üzere genelde yalnızca semptomatik tedavilerle hayvanların kahrı azaltılabilir.
Bu çeşit ırkların (cinslerin) tüm bireyleri alışılmış ki hayatlarını eşit derecede berbat ve sıhhatsiz geçirmeyebilir ancak fotoğrafın geneline baktığımızda artık elimizde bu durumu sürdürmenin yani bu nitelikteki hayvanları çoğaltmanın zalimlik olduğunu anlamamıza yetecek seviyede bilimsel bilgi bulunmaktadır.
İngiliz Veterinerler Birliği (BVA), İngiliz Küçük Hayvan Veterinerleri Birliği (BSAVA), Alman Veterinerler Odası (BTK), Milletlerarası Kedi Bakımı Derneği (International Cat Care) bu nitelikteki hayvanların çoğaltılmaması gerektiğini vurgulayan deklarasyonlar yayımlamış, kampanyalar (#HealthOverLooks #NotNormal) yapmıştır.
Unutmayalım, bir evcil hayvanın rastgele bir özelliği, insan dayanağı olmadan hayatta kalmasını engelliyorsa, ömür kalitesini düşürüyorsa ya da o özelliğin olmadığı halinden daha güç ve sıhhatsiz bir yaşama neden oluyorsa, bu özellik insanlara ne kadar sevecen görünse de bir hastalık, sakatlık ya da anomalidir.
Kedilerde görülen genetik hastalıkların neredeyse hepsine yatkınlık gösteren ve yassı burunlu kediler üzere teneffüs meseleleri ile dünyaya gelen İran kedileri de acı içinde yaşar.
Burunlarının düz olması, kemiklerinin basık olmasından kaynaklanır. Bu nedenle teneffüs zorluğu çeken İran kedileri, ayrıyeten kafataslarının çöküklüğü nedeniyle de gözlerinde iltihaplanma ve diş yapılarında bozukluk yaşarlar.
Bu durum gözyaşlarını kolay akıtamayıp göz etrafının daima iltihaplı ve kahverengi bir çemberle kaplanmasına sebep olur. Diş bozuklukları ise çene bozukluklarına yol açarak beslenmelerini zorlaştırır. Ayrıyeten İran kedilerinde böbrek taşı oluşma riski öteki çeşitlere nazaran daha yüksektir.
Scottish Fold’lar kesik kulakları ve yuvarlak hızlarıyla tanınırlar ve en son türetilen yapay bir kedi cinsidir.
Çok fazla talep gören bu kediler aslında ömürlerini acı çekerek geçiriyorlar. Kulaklarının kesik üzere gözükmesine sebep olan kıkırdak yoksunluğu, bütün bedenlerindeki eklemlerde kendini göstermeye başladığında iskelet sistemi çökmeye başlıyor. O kadar zayıf bir yapıya sahipler ki, eklemlerinde eksiklik, yamukluk ve deformasyon nedeniyle ömür uzunluğu tedavi görmek ya da ameliyat olmak zorunda kalabiliyorlar.
Ankara ve Van kedilerinde beyaz tüylü ve mavi gözlü olanlarında genetik mutasyon sonucu sağırlık görülme ihtimali başka kedilere oranla %90’ın üzerindedir.
Munchkin kedilerinin özelliği olan kısa bacaklar da tekrar bacaklarında bulunan eklemlerin deformasyonundan kaynaklanır.
Röntgende de görebildiğiniz üzere olağan bir kedinin bacağı ile Munchkin kedisinin bacağı ortasındaki fark kendini açıkça göstermektedir. Bu durumun yarattığı acının üzerine cüssesini bu minik ayaklara yüklediği gerçeğini de söylersek sanıyoruz ki bunun azaptan öte bir şey olmadığına hemfikir oluruz.
Bu cinslerin dışında Maine Coon, Siyam, Ragdoll, Munchkin ve Manx kedileri ile Norveç Orman kedileri de bu cins genetik sorunlara sahip olan öbür çeşitlerdir.
Tekir kedi sahiplenebilirsiniz. Zira hem en sağlıklısı hem de sokakta hayat çabası vermelerinin önüne geçebilirsiniz.
Kedi seçimi yaparken de tekir kedi tercih etmek hepimizin faydasına olacaktır. Unutmayın ki tekir kediler birçok cinsin çiftleşmesi nedeniyle geniş bir gen havuzuna sahiptir. Bu nedenle daha sağlam bir yapı gösteren tekirler birebir vakitte öteki cinslere nazaran epeyce hareketli ve zekalıdırlar de.
Açık olan şey, birilerinin ekonomik getirileri bitmedikçe hayvan tacirliğinin önünün kesilmeyeceği… Ancak biz bu bahiste bir şeyler yapabiliriz: Öncelikle cins kedi satın almamak, hatta kedi satın almamakla işe başlayabiliriz. Kedi bakmak istiyorsak bakabileceğimiz kadarını sahiplenmek ve mümkünse kedimizle her gün ilgilenmek zorundayız.
Kaynaklar: 1, 2, 3
