Otomobillerde gaz ve fren dışında bir pedal neden var hiç düşündünüz mü? Ya da bu üçüncüncü pedalın aslında ne işe yaradığını ve aslında ona neden gereksinimimiz olduğunu biliyor musunuz? Otomobil sürmeye birinci başladığınızda büyük ihtimal birkaç defa stop ettirmişsinizdir. Pekala otomobil neden stop eder? Artık gelin o hor gördüğümüz debriyajın aslında ne kadar değerli bir fonksiyonu olduğuna yakından bakalım.
Vites değiştirirken debriyajın fonksiyonu nedir?
Debriyaj sözü Fransızca’da kavrama manasına gelen d’embrayage sözünden gelmektedir. Bu da bize debriyajın asıl misyonuyla ilgili büyük bir ipucu sağlıyor. Debriyaj sistemi balata, motor ve tekerlekler ortasındaki ilişkiyi kurar. Balata pürüzlü bir yüzeyi olması sebebiyle sürtünme özelliği yüksek, disk halinde bir modüldür. Bir yüzeye bastırıldığında yüzeyle birlikte hareket eder ve yüzeyi tam olarak kavrar. Bu sistem de debriyaj sistemini oluşturur.
Araç vitesteyken debriyaja sonuna kadar bastığınızda motor ve tekerlekler ortasındaki ilişkiyi kesersiniz. Yani balatayı motor diskinden ayırır ve aracı boşa almış olursunuz. Bu evreden sonra aracınız vitesini değiştirdiğinizde bir dişlinin yerine oburu geçer ve debriyajı bıraktığınızda başka dişliyle yolunuza devam edersiniz.
Otomobillerin stop etmesinin altında yatan sebep ne?
Pekala tamam vites değiştirirken bir dişli başkasına geçiyor anladık lakin arabayı çalıştırırken ne işe yarıyor bu debriyaj? Balataların sürtünme özelliğinden bahsetmiştik. Debriyajı yavaş yavaş bıraktığımızda balatalar motor üzerindeki disklere yavaş yavaş sürtünmeye başlar. Aracın torku tekerleklere hakikat ilerler. Motor ne kadar dönüyorsa balatalar ve tekerlekler de ona ahenk sağlayarak dönmeye devam eder. Debriyajı tam bırakmadığınız sürece motordan gelen güç tekerleklere tam olarak iletilmez. Yani ayağınızı debriyaja büsbütün bastıktan sonra bir saniye içerisinde süratle geri çekerseniz aracınıza kendisini toplaması için vakit tanımazsınız.
O kadar büyük bir gücün birden tekerleklere verilmesi ya aracın birden fırlamasına ya da motorun durmasına sebep olacaktır. Doğal ki aracın fırlaması tartısı düşünüldüğünde lakin çizgi sinemalardan bir sahne olabilir. Yani yüksek ihtimal arabayı stop ettirmiş olursunuz. Şayet otomobil sürmeyi yeni öğreniyorsanız da bu yanılgıyı birkaç kez yaptıktan sonra kendinizi yolcu koltuğunda bulabilirsiniz. Otomobil sürmeye küsmemeniz ve size öğreten kişiyi de sinirlendirmemeniz için söylediklerimize dikkat etmenizde yarar var.
Pekala yokuşlarda debriyajı nasıl kullanmalıyız?
Çalışma mantığını, maksadını anlamak kullandığımız her şeyde büyük yarar sağlar. Aracı stop ettirmemek için artık nasıl davranmanız gerektiğini biliyorsunuz. Bu duruma artık biraz yer çekimi ekleyelim. Aracınızı yokuş çıkartırken debriyajı nasıl kullanmanız gerektiğinden bahsedelim. Evvelki paragrafta debriyajdan ayağımızı yavaşça çekip dişlilerin yavaşça ileriye hakikat hareket etmesini sağladığımızdan bahsetmiştik. Yokuş çıkarken şayet ayağınız debriyaja tam basılı durumdaysa aracınız geriye yanlışsız kayacaktır.
Bunun olmaması için bir yandan frene basarken bir yandan da debriyajdan ayağımızı yavaşça çekeriz. Debriyaj balatasının motora sürtünmeye başlamasıyla aracınız ileriye gitmek isteyecektir ancak ayağımız frende olduğu için gidemeyecektir. Buradan sonra aracınız artık frene muhtaçlık duymadığını belirtmek için titremeye başlar ve ayağınızı frenden çektiğinizde geriye hakikat kaymazsınız. Araç ileri gitmek isterken yer çekimi onu geriye yanlışsız çeker ve böylece bir istikrar sağlanmış olur. Artık debriyajdan ayağınızı yavaşça çekerken gaza basarak aracı kaydırmadan yokuştan çıkabilirsiniz.
Ayrıyeten ne kadar önermesek de trafiğe kapalı alanlarda drift yapmak isterseniz yarım debriyaj ve gaz ile yerine nazaran tatlı fren dokunuşlarıyla sıfır çizmeniz mümkün. Gelin bir de bunu otomatik vites otomobilde deneyin, sıkıntı… İstanbul ve İzmir üzere kalabalık kentlerde saatlerce direksiyon sallarken bizi hayata küstüren debriyaj bazen o kadar da makûs hissettirmiyor. Alışılmış yeniden de belirtelim ki bunu trafiğe kapalı alanlarda ve sizi yönlendirecek profesyonel eğitmenlerle yapmanızı tavsiye ederiz.
Debriyajın çalışma sisteminden ve kullanmanız gereken anlardan bahsettik. Unutmamak lazım ki debriyaj balataları daima kullanılırsa eriyip sürtünme özelliğini yitirebilir. Debriyajı gerekli durumlar dışında kullanmak aracınızın balatalarına ziyan verecektir. Bu durumlar dışında ayağınızı debriyaj pedalının üzerinde tutmanız minik de olsa bir baskı yaratır. Siz basmadığınızı söyleseniz bile aracınız o ufak basıncı algılar ve balatalar daha kısa müddette erir, sonra piston aşağı diye bir ses duyabilirsiniz. Balatalarınızın uzun müddet sağlıklı kalması için ayağınızı boşlukta, debriyajın yanında tutmanızda yarar var.
