Gen düzenleme yahut bilinen öteki ismiyle genom düzenleme, son yıllarda bilim dünyasında hayli tanınan hâle gelmeye başladı. ‘Çığır açıcı’ olarak da nitelendirilen bu teknolojinin, bir organizmanın DNA’sında muhakkak değişiklikler yapılmasını sağlayan bir genetik mühendisliği olduğunu da söylemek mümkün.
Artık de yayımlanan yeni bir araştırma, gen düzenleme teknolojilerinin nasıl sonuçlar ortaya çıkarabileceğini bir sefer daha ortaya çıkardı. İngiltere’deki Kent Üniversitesi ve Francis Crick Enstitüsü’nde bulunan bilim insanları, gen düzenleme teknolojisi sayesinde tek cinsiyetli fare yavruları üretmeyi başardı.
Birçok hayvan muhtaçlık olmadığı için öldürülüyor
Varsayım edilebileceği üzere bilimsel araştırmalar için hayvanların kullanımına gerek duyulabiliyor. Bu deneylerde kullanılması gereken hayvanların da tek cinsiyetli, yani ya sırf erkek ya da sırf dişi olması gerekebiliyor. Birebir formda hayvancılık ve besin üzere sektörlerlerde de bu türlü durumlar oluşabiliyor ve gereksinim duyulmayan cinsiyetteki hayvanlar itlaf edilebiliyor. İşte bu yüzden araştırmayı yürüten bilim insanları, ürettikleri farelerin bilimsel araştırmalar ve farklı bölümler için kıymetli bir adım olabileceğini düşünüyor.
Nature Communications’da yayımlanan çalışmada araştırmacılar, embriyo gelişiminde rol oynayan bir genin farelerin gelişiminin erken bir etabında devre dışı bırakılabileceğini, bunun akabinde da sırf dişi embriyolar oluşturmanın mümkün olabileceğini söz etti. Bu teorinin yapılan deneylerde %100 muvaffakiyet gösterdiği belirtilse de daha fazla araştırmaya ve pilot çalışmalara gereksinim olduğunun uzmanlar tarafından altı çizildi.
Araştırmaya nazaran bu metot sayesinde milyonlarca hayvanın itlaf edilmesinin önüne geçmek ve uzun vadede bilimsel muvaffakiyetler elde etmek mümkün olabilir. Çalışmanın müelliflerinden Peter Ellis de yaptığı açıklamalarda bununla ilgili, “Bu çalışmanın sonuçları hayvan refahının güzelleştirilmesi konusunda kıymetli bir adım olabilir; fakat formülün etik istikameti de tartışılmalıdır. Tarımda bu biçim bir formülün uygulanması için kapsamlı bir kamuoyu tartışması yapılmalıdır” sözlerine yer vererek yolun kullanımının bir cins hayvan öjenisi (yalnızca aşikâr canlıların yaşamasına müsaade vermek) olabileceğine ve etik sorular oluşturabileceğine dikkat çekti.
Crispr-Cas9 isimli gen düzenleme sistemi kullanıldı
Genin nasıl devre dışı bırakıldığı ile ilgili ayrıntılar da çalışmada paylaşıldı. Araştırma grubu, fareler üzerinde Crispr-Cas9 ismi verilen ve geni devre dışı bırakma özelliği olan gen düzenleme molekülünü kullandı. Bu molekülün yarısı babanın X yahut Y kromozomuna (gerekli cinsiyete nazaran belirleniyor), öbür yarısı ise annenin DNA’sına gömüldü. Bunun akabinde da doğan yavruların tek cinsiyete sahip olduğu, hatta sonraki jenerasyonlarda de bu durumun tıpkı biçimde devam edebileceği gözlemlendi.
Son olarak bu usul denemelerin birinci kere yapılmadığını da söylemek gerek. Daha evvel de bilim insanları, her yıl milyarlarca erkek civcivin yumurtlayamadıkları için katledilmesinden ötürü civciv embriyolarının cinsiyetini seçmenin yollarını geliştirmeye çalıştıklarını açıklamışlardı.
