Doğal hayat döngüsünün en hayranlık uyandırıcı olaylarından biri olan adet olma süreci tıpkı vakitte bayanların en büyük problemlerinden biri haline gelebiliyor bazen. Kişi şayet gebe kalmayı planlamıyorsa ve adeti geciktiyse çoklukla akla birinci gelen ve Google’a birinci sorulan şey “Hamile miyim?” oluyor. Fakat biliyorsunuz Google’da hastalık arattığımızda ya gebe ya da kanser çıkıyoruz. Hasebiyle adet gecikmesinin daha gerçekçi olan on olası sebebine daima birlikte göz atalım.
Çağımızın en büyük kaygılarından biri olan gerilim
Çağdaş hayatın en büyük belalarından biri olan gerilim, hormonlarınızı ve günlük rutininizi değiştirebilir ve hatta beyinde adeti düzenlemekten sorumlu olan kısmı (hipotalamus) etkileyebilir. Gerilim, vakit içinde ani kilo alma/kaybetme ya da önemli hastalıklara sebep olabiliyor. Tüm bunlar da adet sistemini etkileyebiliyor.
Şayet adetinizin gecikme nedeninin gerilim olabileceğini düşünüyorsanız, hayat biçiminizde birtakım değişiklikler yapabilir ve rahatlama teknikleri deneyebilirsiniz. Mesela pek spor yapmayan biriyseniz günlük hayatınıza idman ve sporu biraz daha dahil etmeye çalışın. Bu da adet tertibini düzgünleştiren şeyler ortasında.
Günümüz hoşluk algısının en kilit noktalarından biri: çok zayıf olmak
Ne yazık ki bilhassa Instagram üzere görsellik odaklı uygulamalar bayanların vücut algısına fazlaca müdahale ediyor. Zayıflığın güzellikle eş paha görüldüğü bu çağda, fazla zayıf olmanın adet gecikmesinin esas sebeplerinden biri olduğunu unutmamakta yarar var. Anoreksiya ya da bulumia üzere yeme bozuklukları olan bayanların kimi aylarda adet olamadığı bilinen bir gerçek. Şayet kilonuz boyunuza nazaran olağan sayılan kilo aralığının yüzde 10 altındaysa, bedeninizin işleyişi bozulabilir ve ovülasyon (yumurtlama) durabilir.
Yeme bozukluğu tedavisi görmek ve sağlıklı bir biçimde boyunuza nazaran olmanız gereken kiloda olmak adet tertibini olağan haline döndürebilir.
Tekrar çağdaş hayatın beraberinde getirdiği belalardan biri: obezite
Bildiğiniz üzere beden sıhhatini bozacak biçimde bedende fazla yağ olması durumuna obezite deniyor. Tıpkı çok zayıf olmanın adet gecikmesi ya da adet olamama üzere durumlara sebep olduğu üzere fazla kilolu olmak da bedende hormonal değişikliklere sebep olabiliyor. Adet gecikmesinin ya da adet olamamanın sebebinin fazla kilo olduğuna karar verdikten sonra hekiminiz uygun bir beslenme ve spor programı verecektir.
Bayanlarda kısırlığın en değerli sebeplerinden olan polikistik over sendromu
Polikistik over sendromu, üreme çağındaki bayanlarda en yaygın görülen hormonal bozukluklardan biri. Bayanların adet tertibini, hormonlarını, fizikî özelliklerini ve çocuk sahibi olma ihtimalini (fertilite) etkileyebilen bu hastalık sebebiyle yumurtalıklarda kistler oluşur. Bu da yumurtlamayı (ovülasyon) sistemsiz hale getirebilir ya da büsbütün durdurabilir. Günümüzde birçok bayanın muzdarip olduğu polikistik over sendromunun ne yazık ki net bir tahlili yok. Ömür biçiminin düzenlenmesi, tertipli spor, hekim tavsiyesiyle kullanılan doğum denetim ilacı ya da başka ilaçlar sayesinde adet düzenlenebiliyor. Polikistik over sendromunun en yaygın belirtileri aşağıdaki üzere:
- adet düzensizliği/gecikmesi/adet olamama
- tüylenme (yüz, çene, çene altı, sırt, göbek bölgesinde)
- kilo artışı
- saç dökülmesi
- akneye yatkınlık ve yağlı cilt
- Şayet polikistik over sendromundan muzdaripseniz yahut bu hususta bir şeyler öğrenmek istiyorsanız beslenme uzmanı Ceren Yavuz-Kolzeev’in Instagram hesabında paylaştığı gönderiler nitekim ufuk açıcı oluyor, tavsiye olunur.
Doğum denetim hapları da adet gecikmesinin sorumlularından olabiliyor
Doğum denetim hapı kullanmaya başladığınızda ya da bıraktığınızda adet sisteminizde değişiklikler yaşanabilir. Doğum denetim hapları östrojen ve projestin üzere hormonlar içerir. Bu hormonlar yumurtalıklardaki yumurtaların bırakılmasını önler. Doğum denetim hapı kullanmayı bıraktıktan sonra adet tertibinin olağan haline gelmesi altı ayı bulabiliyor. Doğum denetim prosedürü olarak bedene uygulanan/yerleştirilen öbür şeyler (spiral, iğne vb.) de adetin gecikmesine sebep olabiliyor.
Diyabet ve tiroid üzere kronik hastalıklar
Diyabet ve çölyak üzere kronik hastalıklar adet tertibini etkileyebiliyor. Kan şekerindeki değişiklikler hormonal değişikliklere sebep oluyor. Nadiren görülse de, diyabetin gerektiği halde denetim edilmemesi adetin düzensizleşmesine sebep olabiliyor.
Çölyak hastalığı, ince bağırsağa ziyan veren tıpta bir iltihaba sebep olabiliyor. Bu durum bedenin gerekli besleyici unsurları emmesini önlediği için adetin gecikmesine sebep olabiliyor.
Tiroid yetersizliği ya da tiroid aşırılığı üzere tiroidle alakalı meseleler da adet tertibini etkileyebiliyor. Tiroid, bedenin olağan süreçlerini düzenlemeye yardımcı hormonlar üretiyor. Şayet tiroid istikrarı bozulursa adet tertibi de bozulabiliyor. Şayet adet gecikmesi sorunu yaşıyorsanız ve sorunun tiroidden kaynaklanıyor olabileceğini düşünüyorsanız kesinlikle bir endokrinolog ile görüşün ve kan testi yaptırın. Zira polikistik over sendromunun tersine tiroid hastalıkları için tesirli tedavi sistemleri var.
Her şeyin fazlası ziyan diye boşuna dememişler: çok antrenman yapmak
Evet sıhhat için günlük rutine antrenmanı kesinlikle dahil etmek gerek fakat biliyorsunuz ki her şeyin fazlası ziyan. Antrenmanın de o denli. Zira çok idman östrojen düzeyinin düşmesine sebep olabiliyor. Östrojen de bayan üreme sistemini düzenleyen hormon olduğu için düşük östrojen düzeyleri adetin gecikmesine ya da durmasına neden olabiliyor. Mesela bayan atletlerin birçok aşırı idman yapmak sebebiyle bazen altı ay ya da daha fazla müddetler adet olamayabiliyor.
Uyku sisteminde değişiklik olması
Gece vardiyasına geçmek ya da öteki bir vakit dilimi yaşanan bir yere seyahat etmek de adet gecikmesine sebep olabilir. Frontiers in Endocrinology isimli mecmuada yayımlanan bir çalışmaya nazaran, sirkadyen ritimde (önemli hücresel süreçleri düzenleyen biyolojik saatimiz) gerçekleşen değişiklikler adet düzensizliğine sebep olabiliyor.
Adet gecikmesinin sebeplerinden biri de emzirme
Bebek sahibi olduktan sonra bir müddet adet olamayabilirsiniz. Telaşlanmanıza gerek yok. Emziren bayanlarda adet gecikmesi durumu olağan karşılanıyor. Laktasyonel amenore ismi verilen bu durum, adet sistemine müdahale ediyor. Birkaç ay sonrasında da adet sistemi eski halini alıyor.
Menopoza şimdi girmeden yaşanan perimenopoz periyodu
Menopoza girmeye yakın yaşanan periyoda perimenopoz ismi veriliyor. Genelde 40’lı yahut 50’li yaşlarda gözlemlenen bu periyotta bayanlarda adet gecikmesi görülebiliyor. Şayet yaş aralığınız bu civardaysa ve adet gecikmesi yaşıyorsanız sebeplerden birinin bu olabileceğini de göz önünde bulundurabilirsiniz.
Hangi durumlarda doktora başvurulmalı?
Kendi bedeninizi en yeterli siz tanırsınız lakin adet gecikmesi ya da adet olamama üzere durumların sebebini net halde teşhis edebilecek olan kişi yalnızca hekimlerdir. Hekiminize durumu açıkça gösterebilmek için adet vakitlerinizi kayıt altına alın. Bunun için hoş uygulamalar var.
Şayet aşağıdaki belirtileri gösteriyorsanız çabucak doktora başvurmakta yarar var:
- çok kanama
- ateş
- fazla ağrı
- mide bulantısı ve kusma
- yedi günden fazla süren adet kanaması
- menopoza girdikten sonra kanama
- bir yıldan fazla adet olmama
Kaynak: Healthline, Vital Record, Parents
