Erken dinozor çağına ilişkin fosillerin keşfi, ortadan milyonlarca yıl geçmiş olmasına karşın hala daha bilim dünyasını şaşkınlık içerisinde bırakmaya devam ediyor. Yapılan yeni bir keşif, erken dinozor çağında yaşamış olan balık halindeki deniz sürüngenleri olan ‘ichthyosaur’ların (ihtiyozor), 2,5 milyon yıl üzere bir mühlet içerisinde muazzam boyutlara ulaştığını ortaya koydu ki evrimsel açıdan konuşacak olursak bu aslında bu boyutlara ulaşmak için epey kısa bir mühlet.
Scripps College’da biyoloji doçenti olan kıdemli araştırmacı Lars Schmitz keşfe dair, “Dünyanın yıkıcı bir yok oluştan [Permiyen devrinin sonunda] toparlandığı bir devirde, ichthyosaurların büyüklüğünün balinalardan çok daha süratli evrimleştirdiğini keşfettik.” sözlerini kullanarak, “Bu hoş bir umut ışığı ve hayatın esnekliğinin bir işareti – şayet çevresel şartlar uygunsa, evrim çok süratli gerçekleşebilir ve hayat geri gelebilir.” diye de kelamlarına ekledi.
“Deniz ejderhası gibisi bir hayvan hayal edin”
Araştırmacılar, antik ichthyosaur’un fosillerini birinci olarak 1998’de Nevada’nın kuzeybatısındaki Augusta Dağları’nın kayalarına gömülü olarak keşfetmişlerdi. Bu keşif için Schmitz, “Yalnızca birkaç omur kayadan dışarı çıkıyordu, lakin hayvanın büyük olduğu açıktı.” halinde kaydetti. Lakin sağlam kondisyondaki bir kafatası, omuz ve kanatçık gibisi uzantıdan oluşan fosillerin büsbütün kazılması ve tahlil edilmek üzere bir helikopter yardımıyla Los Angeles County Doğal Tarih Müzesi’ne getirilmesi ise 2015 yılına kadar mümkün olmadı.
Araştırmacı takımın 23 Aralık Perşembe günü Science mecmuasında çevrimiçi olarak bildirdikleri üzere yeni cinse Cymbospondylus youngorum ismi verildi. Vaktinin öteki yaratıkları üzere epey tuhaf bir görünüme sahip olan bu büyük çeneli deniz sürüngeninin 247 milyon yıl evvel Triyas periyodunda yaşadığı varsayım ediliyor. Buna ek oalrak araştırmacılar, yaklaşık 6,5 fit uzunluğunda (2 metre) bir kafatasıyla, bu büsbütün gelişmiş C. youngorum’un uzunluğunun 55 fit’in (17 m) üzerinde yahut bir yarı römorktan daha uzun olduğunu tespit etti. Keşif için Schmitz, “Deniz ejderhası gibisi bir hayvan hayal edin: aerodinamik beden, hayli uzun, yüzgeçlere dönüştürülmüş uzuvlar ve uzun bir kuyruk” tabirlerini kullandı. 45 tonluk yaratığın hayatta olduğu devirde, Kuzey Amerika’nın batı kıyısı açıklarında bir harika okyanus olan Panthalassic Okyanusu‘nda yaşamış olabileceği kaydedildi. Uzunluğu ve diş yapısı göz önüne alındığında C. youngorum’un büyük ihtimalle kendisinden daha küçük ichthyosaursları, balıkları ve kalamarları yediği iddia ediliyor.
Dinozor çağında yaşamış çok sayıda devasa yaratık olduğu gerçek; fakat C. youngorum birkaç nedenden ötürü başkalarından öne çıkıyor. Örneğin, C. youngorum, 252 milyon yıl evvel Permiyen periyodunun sonunda meydana gelen ve dünya tiplerinin yaklaşık yüzde 90’ını öldüren bir kitlesel yok oluş olayı olan “Büyük Ölüm”den yalnızca 5 milyon yıl sonra yaşamıştır. Nature Geoscience mecmuasında 2012 yılında yapılan bir araştırmaya nazaran Dünya üzerindeki hayatın bu yok oluşun akabinde toparlanmasının yaklaşık olarak 9 milyon yıl sürmüş olması ichthyosaurun devasa boyutunu daha da etkileyici kılıyor.
Yeni fosil, ichthyosaurlar’ın süratli evrimini belgeliyor
Bununla birlikte, 2012 yılındaki çalışmaya nazaran kitlesel yok oluşun birinci 1 milyon ila 3 milyon yılı içinde amonoidler olarak bilinen deniz yumuşakçalarında bir çeşitlenme patlaması da yaşandı. Yeni çalışmanın araştırmacıları, ichthyosaurların bu derece devasa boyutlara ulaşmasında kısmen erken Triyas ammonit patlamasının ve ayrıyeten kitlesel yok oluşun akabinde ekolojik boşluğu dolduran çenesiz yılan balığı gibisi konodontları yemenin büyük tesiri olduğu görüşünde. Öte yandan Almanya’daki Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi’nde evrimsel bir ekolojist olan araştırmanın ortak müellifi Eva Maria Griebeler yaptığı açıklamada balinaların plankton üzere epey üretken birincil üreticileri yiyerek büyüdüğünü ve bunların dinozor çağındaki besin ağlarında bulunmadığını kaydetti.
Araştırmacılara nazaran devasalığa ulaşmak için farklı yolları ve vakit çizelgeleri olmasına karşın balinaların ve ichthyosaurlar ortasında birkaç benzerlik de mevcut. Örneğin, ispermeçet balinalarının dev kalamar avlamak için dalış yapması ve büyük uzunluk ile yırtıcı avcılık ortasında bir temas olduğu üzere; büyük uzunluk ile diş kaybı ortasında da bir ilişki mevcut, tıpkı dişsiz olan balinalarda olduğu üzere.
Schmitz, “Bu yeni fosil, ichthyosaurlarda devasalığın süratli evrimini etkileyici bir formda belgeliyor.” diye belirtti ve buna karşılık da balinaların devliğe hakikat farklı bir yol izlediklerini ve bu sürecin çok daha uzun ve yavaş olduğunu kaydetti. Araştırmada yer almayan paleontologlar Lene Delsett ve Nicholas Pyenson ise keşif için “Ichthyosaur tarihi bize okyanus devlerinin deniz ekosistemlerinin garantili özellikleri olmadığını söylüyor, bu da Antroposen’de hepimiz için bedelli bir ders” sözlerini kullandı.
