Kazakistan’da daha evvel internet erişiminin kesildiği bildirilmişti ve hareket haberlerinin yer aldığı internet siteleri kapatılmıştı; Telegram, Signal ve WhatsApp üzere iletileşme uygulamaları da kullanılamıyor.
Aksiyonları, petrol zengini Mangistau’da LPG fiyatlarına artırım yapılması tetikledi. Hükûmet reaksiyonların akabinde fiyatları düşürse de protestolar artarak devam etti. Zira reaksiyonların tek nedeni artırımlar değildi!
Sıkıntı yalnızca akaryakıt fiyatları değil.
Çoklukla otoriter bir devlet olarak bilinen Kazakistan, istikrarlı bir Orta Asya ülkesiydi. Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu başkan Nursultan Nazarbayev 2019’da devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.
81 yaşındaki Nazarbayev, devlet başkanlığından ayrılmasına karşın ülke idaresinde hâlâ faal. Nazarbayev, “Ulusun Lideri” sıfatıyla yargı muafiyeti üzere bir dizi ayrıcalığa sahip. Ülke genelinde heykelleri dikilmiş, başşehir Astana’nın ismi da Nur-Sultan olarak değiştirilmişti.
Yerine geçen Cumhurbaşkanı Tokayev şovlar sonrası hükûmeti misyondan aldı ve Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov’u süreksiz başbakan olarak atadı. Tesirli bir muhalefetin olmadığı Kazakistan’daki birden fazla seçim iktidar partisi tarafından %100’e yakın oyla kazanılıyor. Muhalefet lideri şu an Ukrayna’da sürgünde.
()
()
Kazak hükûmeti, toplumda birikmiş öfkeyi hafife alıyordu.
Sandıktan çıkan bir demokrasinin olmadığı ülkede insanların, seslerini duyurabilmek için sokağa çıkmak zorunda hissettiği söyleniyor. İnsanların yakıt fiyatları dışında da problemleri olduğu neredeyse kesin.
Hükûmetin Çin ile yaptığı uzun vadeli doğal gaz satış muahedesinin halk nezdinde ülkenin kaynaklarını Çin’e peşkeş çekmek olarak algılanması, bu muahede içerisindeki Kazak şirketlerinin Nursultan Nazarbayev’e yakın şahıslara ilişkin olması halkın öfkesini artırmıştı.
Güç kesimindeki çalışma şartları insani değildi. Şovların başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma şartlarının uygunlaştırılması talebiyle greve giden petrol emekçilerinin hareketine müdahale etmiş, 14 kişi ömrünü yitirmişti. Bu müdahale, Kazakistan’ın 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olaydı.
Halkın sokağa çıkmasının gerçek nedeni, ülkeyi 30 yıldır tek bir kişinin keyfi olarak yönetiyor olması.
Hükûmetin yolsuzluğa batmış hale gelmesi ve halkın, bilhassa de personel bölümün hayat standartlarının yerlerde sürünmesi fitili ateşledi. Protestolar sonucunda ülke genelinde OHAL ilan edildi. Gece sokağa çıkılması ve şov yapılması yasaklandı. Aksiyoncular yasaklara karşı protestolara devam ettiler.
Polisin yanında ordu da sokağa indi. Göstericiler havalimanı ve belediye binasını basınca önemli bir kaos hakim oldu. Polis araçlarının ele geçirilip parçalandığı yahut yakıldığı yerler bulunuyor. Yer yer patlama ve ateş sesleri geliyor.
()
()
Askeri birliklerin zayıf olduğu bölgelerde göstericiler bu birlikleri püskürtebiliyor.
Bir küme protestocu bir güvenlik görevlisini dövüyor.
Bu yüzden Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev 5 eski Sovyet ülkesinin üye olduğu NATO gibisi bir örgüt olan Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nden (CSTO) yardım istedi. Cumhurbaşkanı, “Uluslararası terör çetelerinin saldırısı altındayız” diyerek göstericilerden terörist olarak bahsetti.
CTSO, Tokayev’in talebi sonrası Kazakistan’a Rusya, Belarus ve Ermenistan askerlerindenn oluşan barış gücü gönderdi. Bu birlik, Kazakistan’da yüzlerce insanı öldürdü. Cesetlerin soğuk hava depolarına konulduğu belirtiliyor.
Aksiyoncular “İhtiyarlar dışarı!”, “Hükûmet istifa!” halinde sloganlar attı ve Nazarbayev’in memleketi olan Taldıkurgan’da Nazarbayev’in bir heykelini yıktı.
Protestocular Kazak hükûmetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek ıslahatları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde.
Sıhhat Bakan Yardımcısı Azhar Guiniyat, Kazakistan’ın farklı bölgelerindeki şovlarda 1000’den fazla kişinin yaralandığını, yaklaşık 400’ünün hastanede tedavi gördüğünü, 62 kişinin ise ağır bakımda olduğunu söyledi. En az 13 emniyet vazifelisi hayatını kaybetti, 350’den fazlası ise yaralandı. Göstericilerden hayatını kaybedenlerin sayısının ise yüzlerce olduğu belirtiliyor.
