Her yıl verilmekte olan Nobel Ödülleri’ni duymayan yoktur. 1895 yılında ünlü kimyager ve mühendis Alfred Nobel’in şahsen kendisinin kurduğu dernek tarafından 1901 yılından beri her yıl farklı kollarda ‘insanlığa katkı sağlayan’ bireylere verilen bu mükafatlar hem kişinin kendisi hem de ülkesi için büyük bir onur kaynağı haline geliyor.
Tıp, fizik, kimya, barış, edebiyat ve fizyoloji alanlarında verilen bu mükafatların genelde yabancı isimlere gittiğini görüyoruz. Ancak bu sebeple ülkemizde bu alanlarda kayda kıymet çalışmalar yapan şahısların olmadığını düşünmeyin. Çünkü ülkemizde, yaptıkları çalışmalarla Nobel Mükafatı almasını dilediğimiz şahıslar bir yana, halihazırda Nobel Mükafatı almış olan Türk isimler bulunuyor. Gelin kendilerine yakından bakalım.
Nobel Mükafatı alan Türkler kimlerdir?
- Aziz Sancar: Nobel Kimya Mükafatı
- Orhan Pamuk: Nobel Edebiyat Mükafatı
Şimdiye kadar Nobel Mükafatı almış olan 2 Türk isim bulunuyor. Bu şahıslar ise Prof. Dr. Aziz Sancar ve Muharrir Ferit Orhan Pamuk. Nobel Ödülleri’ni nasıl aldıklarına gelin birlikte bakalım.
Orhan Pamuk Nobel Edebiyat Ödülü’nü nasıl, ne vakit ve hangi yapıtı ile kazandı?
Orhan Pamuk, Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü. Tam olarak mükafatını aldığı tarih ise 12 Ekim 2006. Ülkemizden çıkıp Nobel Mükafatı alan birinci kişi olma unvanı da kendisinde bulunuyor. Kendisinin Nobel Edebiyat Ödülü’nü nasıl kazandığına gelelim.
İsveç Akademisi, mükafatın verileceği gün “2006 Nobel Edebiyat Mükafatı ‘Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan‘ Orhan Pamuk’a verilmiştir” kelamlarını söylemişti. Devamında “Çağdaş romanın köklerini değiştirdiği için…” biçimindeki açıklamalar da Pamuk’un yurt dışındaki büyük tesirini gözler önüne seriyor.
Yazdığı kitaplarla hem yurt dışında hem de ülkemizde ismini büyük bir kesite duyuran Muharrir Orhan Pamuk, yapıtlarıyla dünyanın farklı yerlerinde birçok farklı mükafata de layık görüldü. Bu yerlerin ortasında İrlanda ve Amerika Birleşik Devletleri de bulunuyor. Daha evvel katıldığı ve kazandığı müsabakalardan ve Fransa’da 2007 yılında gerçekleştirilen Cannes Sinema Festivali’nde jürilik yapmış olmasından bahsetmiyoruz bile.
Aziz Sancar Nobel Kimya Ödülü’nü nasıl, ne vakit ve hangi çalışması ile kazandı?
Prof. Dr. Aziz Sancar ise 2015 yılında Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülmüştü. Orhan Pamuk’tan sonra ülkemizden çıkıp Nobel Mükafatı alan ikinci kişi olan Aziz Sancar’ın hayat kıssasını merak ediyorsanız epey ilham verici olduğunu söyleyebileceğimiz öyküsüne buradan göz atabilirsiniz.
Nobel Kimya Ödülü’nü, hücrelerin hasar gören DNA’ları nasıl onardığını ve bu tamirat sırasında genetik bilginin nasıl korunduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde aldı. Bu çalışmanın ayrıntılarını da hayat kıssasını aktardığımız yazımızda bulabilirsiniz. Kelam konusu ödül; Aziz Sancar, Paul Modrich ve Tomas Lindahl olmak üzere üç bilim insanına verilmişti.
Nobel Mükafatı almasını dilediğimiz Türk bilim insanları:
- Ferya Özel
- Mete Atatüre
- Muazzez İlmiye Çığ
- Canan Dağdeviren
Nobel mükafatlarına ülkemizden şimdiye kadar iki kişinin layık görülmüş olması sizi karamsarlığa sürüklemesin. Çünkü Türk olup birbirinden değerli başarılara imza atan öteki birçok kişi de bulunuyor. Bu noktada asıl kıymetli olanın memleket değil, ortaya konulan çalışma ve muvaffakiyet olduğunu da belirtmek lazım alışılmış.
Feryal Özel
Prof. Dr. Feryal Özel, astrofizik alanında yaptığı çalışmalarıyla birçok mükafata layık görüldü. Dünyada birinci sefer kara deliğin görüntülendiğini hatırlarsınız. O çalışmada yer alan 200’den fazla bilim insanı içinde tek Türk olan Feryal Özel, nötron ve karadelikler konusunda yaptığı çığır açan çalışmaları sayesinde Amerikan Fizik Derneğinin en büyük onurlarından biriyle ödüllendirilmişti. Çalışmalarına devam etmekte olan Prof. Dr. Ferya Özel’i Nobel Mükafatı alanında görmeyi diliyoruz.
Mete Atatüre
Birleşik Krallık’ta öğretim üyesi olan Prof. Mete Atatüre, fizik alanında öne çıkan isimlerden. Hudut tanımayan çalışma azmi sayesinde Atatüre, 2015 yılında ölçülmesi imkânsız olarak kabul edilen ‘ışık düzeyinin gürültü ölçümü’nü gerçekleştirdi. Bu da kendisine ‘Yılın Sıradışı Başarısı Mükafatı’nü kazandırdı.
Bunun dışında, kuantum teknolojilerinde heyecan verici uygulamalar yaratarak ‘yarı iletkenler ve elmastaki kuantum optik fenomenlerine öncü katkıları’ da kendisine 2020 Thomas Young Madalyası ve Mükafatı’nü kazandırdı. Bilim dünyasını şaşırtmada bu kadar başarılı olan Atatüre’yi Nobel Mükafatı konuşması yaparken de görmeyi diliyoruz.
Muazzez İlmiye Çığ
Tarih alanında yaptığı çalışmalarla tanıdığımız ünlü Türk Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ, sayısız eser ve çalışmanın sahibi. Kurtuluş Savaşı, Cumhuriyetin ilanı üzere birçok değerli olaya şahit olan Çığ, gençlik yıllarından ilerleyen yaşlarına kadar çalışmaya hiç orta vermedi. Tarihe, bilhassa de Sümer tarihine ışık tutan ve bu mevzuda sayısız çeviri, ödül ve eser sahibi olan Çığ’ın Nobel ödülüyle muvaffakiyetlerini taçlandırmasını diliyoruz.
Canan Dağdeviren
Fizik alanının önde gelen isimlerinden olan Canan Dağdeviren, Dünyaca ünlü Forbes mecmuasının 30 Yaş Altı 30 Bilim İnsanı listesinde yer aldı. Kendisine bu listede yer vermemizin sebebiyse ABD’ye gittiği mühlet zarfında yaptığı çalışmaların sonunda ‘pilsiz çalışan giyilebilir bir kalp çipiyle cilt kanserini teşhis eden bir aygıt geliştirmiş‘ olması.
Bunun dışında Harvard Üniversitesi ve MIT Media Lab’de çalışmalar gerçekleştiren Dağdeviren, yurt dışında birçok farklı mükafata de layık görüldü. Çalışma hayatı boyunca çok az dayanak gören ve bu süreçte bayan olmanın zorluğundan bahsetmiş olan Dağdeviren’i tebrik ediyor ve kendisini Nobel Mükafatı konuşması yaparken görmeyi diliyoruz.
Saydığımız kıymetli isimler dışında hem ülkemizde hem de dünyanın farklı yerlerinde muvaffakiyetten muvaffakiyete koşan değerli Türk isimler var. Bu noktada ışıkları kendinize çevirip coğrafik pozisyon ve ömür kurallarının durumu zorlaştırdığını ve bu sebeple önünüze taş konulduğunu düşünebilirsiniz.
Bunun doğruluğu tartışılmaz olsa da üstteki isimlerin de sizinle birebir topraklardan çıktıklarını hatta bir noktada daha sıkıntı şartlarla karşı karşıya kaldıklarını unutmamak gerek. Aileniz, devletiniz ve etrafınızdaki her etken elinizden tutsa da tutmasa da muvaffakiyet size verilen bir şey değil, sizin elde ettiğiniz bir şeydir. Bunun yaşayan ispatlarını az evvel sizlere sıraladık.
