Osmanlı İmparatorluğu yüzlerce yıl dünyanın dört bir köşesinde karar sürmüş ve ismini tarihe altın harflerle yazdırmıştır. Asırlar boyunca karar süren bu imparatorlukta hem dünyayı hem de iç sistemi etkileyen pek çok olay yaşanmıştır. Bunlardan en kıymetlilerinden biri ise Vaka-i Hayriye yani İyi Olay’dır. Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağı büsbütün kaldırılmış ve yerine çok daha çağdaş ve sistemli bir ordu kurulmuştur.
Pekala, yüzlerce yıl boyunca muvaffakiyetle hizmet veren ve kahramanlıklarıyla andığımız Yeniçeri Ocağı neden bir günde ortadan kaldırıldı? Vaka-i Hayriye olayının yaşanmasının tek nedeni yeniçerilerdir zira o periyot ocak, bildiğimiz şaşalı günlerinden oldukça uzaklaşmıştı. II. Mahmut periyodunda yaşanan ve Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması ile sonuçlanan Vaka-i Hayriye hadisesinin nedenlerine ve sonuçlarına gelin yakından bakalım.
Yeniçeri Ocağı denetim edilemez hale gelmişti:
Bugün yeniçeri dediğimiz vakit aklımıza bir tokatla adam öldüren güçlü, yiğit, ahlaklı Türk askerleri geliyor. O denli lakin Vaka-i Hayriye olayının yaşandığı 1826 tarihinde Yeniçeri Ocağı üyeleri tahminen güçlüydü ancak ahlaklı değildi. Halka ve esnafa kan kusturuyor, akıllarına geleni yapıyor ve daha da vahimi hangi padişahın tahta çıkacağına bile karışıyorlardı.
Son olarak Yeniçeri Ocağı, II. Mahmut’un babası Sultan III. Selim’i öldürmüştü. II. Mahmut bu nedenle aslında ocağa kin duyuyordu. Fakat çabuk etmedi. Tahta çıktıktan sonra tam 17 yıl bekledi. Kendinden evvel de başlayan çağdaş ordu çalışmalarını artık nihayete erdirmeye ve bu zıvanadan çıkmış yeniçerileri alaşağı etmeye hazırdı.
Yeniçeri kazan kaldırıyor:
25 Mayıs 1825 tarihinde Sultan II. Mahmut tarafından bir ferman yayınlandı. Buna nazaran Eşkinci Ocağı isimli yeni ve çok daha çağdaş bir askeri birlik kurulacaktı. Dileyen yeniçeri de istekli olarak bu ocağa katılacaktı. Elbette beklenen oldu ve yeniçeri 14 Haziran akşamı isyan etti. Öldürülmekten son anda kurtulan Yeniçeri Ağası Celaleddin Ağa, durumu padişaha bildirdi.
15 Haziran 1826 gününün sabah saatlerinde yeniçeri At Meydanı’na indi ve kazanları ortaya bıraktı. Padişaha isyan manasına gelen bu harekette yeniçerilerin tek bir sloganı vardı, ‘İstemezük!’. Olağanda bu türlü bir olay padişahın tahttan inmesi ve öteki yöneticilerin öldürülmesi ile sonuçlanır. Lakin II. Mahmut bu isyana hazırdı.
Vaka-i Hayriye başlıyor:
Şeyhülislam Tahir Efendi, yanında 3500 ulema ile meydana indi. Yeniçeri ulemayı ikna ederse isyan muvaffakiyete ulaşacaktı lakin ikna olmadılar. O sırada II. Mahmut sancak-ı şerif çıkarmıştı. Bunun manası, padişahın halkı çağırıyor olmasıydı. O güne kadar görülmemiş bir kalabalık, hatta tarihte birinci sefer bayanlar bile sokağa çıktı.
Sadrazam Benderli Selim Paşa, Ağa Hüseyin ve İzzet Paşa, padişahın buyruğuyla at meydanını kuşattı. Yüzbaşı Karacehennem İbrahim Ağa tarafından tarihte birinci sefer isyancı yeniçerilerin üzerine yağmur üzere top atışı başladı. Yeniçeri kışlasına kaçtı lakin bu iş burada bitmeyecekti.
Top atışının amacı bu sefer kışla oldu ve kapılar paramparça edildi. Padişahın askerleri içeri girdi. Bu da tarihte birinci defa oluyordu zira yeniçeri kışlasına o denli kolay kolay girilmezdi. O gün akşama kadar 6 binden fazla yeniçeri öldürüldü. Günler boyunca yeniçeri avı devam etti. Vaka-i Hayriye hadisesi sonucunda toplam 40 binden fazla yeniçerinin öldürüldüğü düşünülüyor.
Vaka-i Hayriye sonuçları:
Padişah II. Mahmut sonunda başarmış ve cetlerinin yıllar boyunca uğraşıp da kazanamadığı bir zafer elde ederek bozguncu Yeniçeri Ocağı’nı büsbütün ortadan kaldırmıştır. Vaka-i Hayriye tüm dünyada büyük ses getirdi. Hatta pek çok elçi, hükümdarlarının tebriklerini sunmak için sultanın huzuruna çıktı.
Pekala, koca Osmanlı İmparatorluğu askersiz mi kaldı? Hiç kalır mı, aslında yıllardır üzerinde çalışılan çağdaş ordu çalışmaları sürat kazandı. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye isimli yesyeni ve çağdaş bir ordu kurularak yüzlerce yıllık imparatorluğun çağdaş askeri dünyaya ahenk sağlama çalışmaları başlamış oldu.
Vaka-i Hayriye neden kıymetli?
Osmanlı İmparatorluğu tarihine baktığımız vakit kimi yükseliş periyotları dışında Yeniçeri Ocağı’nın devamlı hem halka hem de saraya zorluk çıkardığını görürüz. Esnafa ve halka eziyet ediyor, istedikleri padişah ya da vezir misyona gelmezse isyan ederek var olan yöneticileri öldürüyorlardı.
Yıllardır çağdaş ordu çalışmaları yapılmasının da nedeni buydu. Koskoca imparatorluğu bir avuç zorba asker yönetemezdi. Bu açıdan bakarsak Vaka-i Hayriye olayı, imparatorluğun sivilleşmeye başladığı devirdir demek yanlış olmaz. Geçmişin pasını taşıyan Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması, Osmanlı İmparatorluğu’nun çağdaş dünyaya ahenk uğraşını da gösterir.
II. Mahmut devrinde Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılarak çağdaş ordunun kurulması ile sonuçlanan Vaka-i Hayriye hadisesi nedir, nedenleri ve sonuçları nelerdir üzere merak edilen soruları yanıtladık. Vaka-i Hayriye olayı hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
