Bundan yüz milyonlarca yıl öncesinde Dünya’daki birden fazla çeşidin okyanuslarda yaşadığı düşünülüyordu ki gezegenimizin yüzeyinin yüzde 70’inden fazlasının su ile kaplı olduğu düşünüldüğünde bu kulağa epey mantıklı geliyor. Lakin o vakitlerin tersine günümüzde ömrün çeşitliliğinin birden fazla karada bulunuyor.
Yakın tarihli bir araştırmaya göreyse dinozor vaktinden bu yana çiçekli bitkilerin evrimi; Dünya üzerindeki hayat çeşitliliğindeki patlamasının arkasındaki tetikleyici güç olabilir. Bristol Üniversitesi paleobiyoloğu Michael Benton ve meslektaşları tarafından yürütülen araştırmada, yaklaşık 100 milyon yıl evvel meydana geldiği düşünülen bu değişimin önünü açan şeyin çiçekli bitkiler olduğu öne sürülüyor.
Çiçekli bitkilerin çoğalmasının nedeni, dinozorların yok oluşu olabilir
Şu anda yediğimiz, içtiğimiz, giydiğimiz ve bir şeyler inşa ettiğimiz bitkilerin birden fazla, anjiyosperm olarak da bilinen çiçekli bitki çeşitlerinden gelmekte. Hususa dair Pennsylvania Eyalet Üniversitesi paleobotanikçisi Peter Wilf, “Bir milyondan fazla çağdaş böcek çeşidi, geçimlerini arılar ve yaban arıları üzere tozlayıcılar olarak, böcekler, çekirgeler ve böcekler üzere yaprak yiyiciler olarak yahut kelebekler üzere nektarla beslenen anjiyospermlere borçludur” diyor ve bahsi geçen böceklerin örümcekler, kertenkeleler, kuşlar ve memeliler tarafından yendiğini kaydediyor. Wilf ayrıyeten bu olayların tetikleyicisinin dinozorların yok olması olabileceğini de kelamlarına ekliyor.
Benton ise “Çiçekli bitkiler bir müddettir ortalıkta olabilir, fakat dinozor çağının son 70 milyon yılında, Kretase‘de daha yaygın olarak ortaya çıkmaya başladılar” diyor ve “Dinozorların onları yemeyi seçmediği ve eğrelti otlarını ve çam üzere kozalaklı ağaçları yemeye devam ettiği görülüyor. Lakin, anjiyospermlerin nitekim evrimsel tabirlerle harekete geçmesi fakat dinozorlar gittikten sonra oldu.” sözlerini kullanıyor. Araştırma takımı, çiçek evriminin karadaki hayatı dört ana yolla çeşitlendirmiş olabileceğini öne sürüyor.
Çiçekli bitkilerin çoğalmasıyla, öteki hayat formları için yeni fırsatlar oluştu
Bunlardan birincisinde çiçekli bitkilerin farklı ömür alanlarına yayılmasıyla evrimin bu çeşitleri yeni biçimlere dönüştürdüğü; bu yeni yapı çeşitleri, kimyasallar ve üreme stratejilerinin de etraftaki gelişmekte olan yeni ömür formları için yeni fırsatlar yarattığı savunuluyor. Bahse dair Benton, “Anjiyospermlerin kendileri çok çeşitli hale geldi, lakin birebir vakitte öteki bitkiler ve hayvanlar için muazzam sayıda nişler yarattılar,” diyor.
Çiçekli bitkilerin öteki bitki cinslerine nazaran Güneş’ten daha fazla güç alması bütün ekosistemi etkiliyor
Üretkenlikteki bu artış da bu bitkilerin daha fazla güç üretip daha fazla güç alışverişi yaptığı manasına geliyor. Bunun için Sidney Kraliyet Botanik Bahçelerinden biyolog Hervé Sauquet, bu bitkilerin, kozalaklı ağaçlardan ve akrabalarından çok daha fazla Güneş gücü alabildiğini ve bu ekstra gücün tüm ekosistemden geçtiğini kaydediyor.
Ortaya çıkan yeni besin kaynakları, bitkiler ve hayvanlar ortasındaki birçok karşılıklı alakanın de ortaya çıkmasına neden oldu
Tozlayıcılar için tatlı bitki örtüsünden cazip yüksek güçlü besinlere kadar ortaya çıkan yeni besin kaynaklarının da bu bitkiler ve hayvanlar ortasında birçok karşılıklı bağın ortaya çıkmasına yol açtığı ve bunun da besin zincirinin en üstündeki yırtıcılara kadar, biyolojik çeşitlilik ismine bir dizi yeni fırsatı tetiklediği belirtiliyor. Sauquet, anjiyospermlerin başta böcekler olmak üzere kendilerini tozlaştıran hayvanların evrimine de istikamet verdiğini ve binlerce çeşide mesken sahipliği yapan karmaşık orman yapılarının bu halde var olduğunu aktarıyor.
Çoğalan çiçekli bitkiler, bulundukları mahallî iklimleri de etkiledi
Son olarak çiçekli bitkilerin çokça çoğalmasıyla, bu bitkiler mahallî iklimlerini de etkilemeye başladılar. Daha yüksek terleme oranları, bitkilerin topraktan daha fazla su çekip onu atmosfere ileterek iklimi ve su döngülerini değiştirdiği manasına da geliyor. Yani anjiyospermlerin ıslak tropik ortamların kapsamını artırması; bu durumun kurbağalardan mantarlara ve hatta onlardan evvel gelen eğrelti otları üzere öbür bitkilere kadar birçok öteki cinsin uygun ömür alanlarını genişletmesine imkan sağladığı manasına gelebilir.
Öte yandan çam ailesinden olan kozalaklı ormanların daha az bitki ve hayvan çeşitliliği barındırdığını kaydeden Sauquet, bunların çeşit bakımından muhtemelen hiçbir vakit varlıklı olmadığını kaydediyor.
Çiçekli bitkilerin genetik farklılığı, daha kolay çeşitlenmelerini sağlıyor
Buna ek olarak Benton ve meslektaşları, anjiyospermlerin öteki bitkilerden çok daha fazla çeşitlenmesini sağlayan genetik farklılıklar olduğunu öne sürüyorlar. Buna nazaran bu bitkilerin geçmişteki genom duplikasyonlarına (tüm bitkilerde yaygın olan ve daha fazla kromozomla sonuçlanabilen bir özellik) karşın, daha az kromozom içeren nispeten küçük genomlara sahip olması ve genomları azaltan sistemler; çiçekli bitkilerin bu kadar kolay yeni genotipler oluşturmasını sağlayan şey olabilir.
Araştırmacılar anjiyospermlerin, kozalaklı ağaçlar üzere jimnospermlerden çok daha yüksek yine yaratma ve özellik esnekliği – fizyolojik olarak süratle gelişme yeteneği – gösterdiğini; bunun da çiçekli bitkilerin Dünya’da yesyeni bir ömür rejimi başlatmasına imkan sağlamış olabileceğini belirtiyor.
