Dünyada iz bırakan beşerler serimizde Rahibe Teresa’nın akabinde, Filipinler’de inanılmaz bir ihtilal öyküsü yazan, çizdiği demokrasi yoluyla tüm dünyaya örnek olan Maria Corazon Cojuanco Aquino (Cory Aquino) ile tanışacağız.
İçerik boyunca Cory Aquino’nun gençlik yıllarına, verdiği demokrasi savaşını daha rahat anlayabilmemiz için eşi Benigno’ya ve Filipinler’in Diktatör Devlet Lideri Marcos’a da kısaca değineceğiz. Şayet hazırsanız; Filipinler’den tüm dünyaya yayılan demokrasi destanını inceleyelim.
Öncelikle Filipinler nedir, nerededir; bunu kavrayalım
- Filipinler’in dünya haritasındaki yeri ve daha evvel görmemiş olanlar için Filipinler Cumhuriyeti’nin bayrağı
Coğrafik ve kültürel olarak bizlere uzak olan Filipinler hakkında çok kısa bir özet geçmemiz gerekirse şayet; 7641 ada ve adacıktan oluşan bir Güneydoğu Asya ülkesi olan Filipinler Cumhuriyeti, ortadaki denizi saymazsak; Çin, Tayvan, Vietnam ve Endonezya ile komşu bir devlettir.
Filipinler’in başşehri Manila’dır ve devletin nüfusu günümüzde 108 milyon civarıdır. Nüfus tarafından dünyanın en büyük on ikinci devleti olan Filipinler’in ismini, Pasifik Zelzele Kuşağı’nda bulunmasından dolayı ana haber bültenlerinde sık sık önemli sarsıntılar ile birlikte duyarız. Ayrıyeten Filipinler, coğrafik pozisyonu sebebiyle dünyada biyolojik çeşitliliğin en fazla olduğu ülkelerin başında gelir.
Cory Aquino’nun çocukluk ve gençlik yılları
Cory Aquino; 25 Ocak 1933’te, Filipinler’in Tarlac kentinde, varlıklı ve nüfuzlu bir ailede dünyaya geldi. Şimdi çok genç yaşlarda bile dini inancına olan bağlılığını göstermek ve bu bağlılığı artırmak için Katolik okullarında eğitimler aldı.
Etrafı tarafından zeki, çalışkan, şık, dindar ve utangaç olarak tabir edilen Aquino; 1954 yılında Kanada’da üniversite eğitimini tamamladıktan sonra ülkesi Filipinler’e geri döndü.
Hırslı gazeteci Benigno ile evlenirken; aslında neye evet dediğinden habersizdi
Cory Aquino, ülkesine döndükten sonra hukuk eğitimine başladı. Tıpkı yıllarda ülkede otokratik bir idare sergileyen Diktatör Marcos’a karşı sert tenkitler yayımlayan gazeteci Benigno Simeon Igno Aquino ile evlendi.
Bu evlilikten sonra Cory Aquino; hukuk eğitimini ve meslek planlarını sonlandırdı. Büsbütün bir mesken hanımı olan Aquino, bu evliliğin meyvesi olarak 5 çocuk sahibi oldu ve hayatını büsbütün ailesine adadı.
Benigno’nun süratli yükselişi ve Marcos’un panik olması
Muhalif bir gazeteciyken, ülkemizdeki karşılığı ile hem vekil hem de valiliğe kadar yükselen Benigno, halkın takviyesini arkasına aldı ve yakaladığı bu rüzgâr ile diktatör Marcos’u devirmeye karar verdi. Her geçen gün daha da sert bir muhalefet yapan Benigno, Marcos’u da epey rahatsız ediyordu.
Marcos’un kendine ilişkin öyküsünü de kısaca bilmemiz gerekirse…
- Ferdinand Marcos
Ferdinand Marcos, Filipinler’in özgürlük savaşında çok kilit bir rol oynadığını tabir ederek (Resmî ABD Arşivleri bu bilgiyi reddetmesine rağmen) kendisini ulusal kahraman ilan etti ve 1965 yılında sert bir seçim propagandası ile Filipinler’deki IV. Cumhuriyet Dönemi’nin birinci devlet lideri seçildi.
Marcos, 1972 yılında Benigno’nun önderliğinde artan homurdanma ve isyan fısıltılarından dolayı, Filipinler’deki Komünizm tehlikesini münasebet göstererek sıkıyönetim ilan etti. Bu periyotta başta Benigno olmak üzere birçok muhalif siyasetçi ve gazeteci gözaltına alındı ve süresiz mahpus cezalarına çarptırıldı. Dilerseniz öykünün devamına askerî ve dikta bir rejime geçmiş olan Marcos’tan değil de; Aquino Ailesi’ne dönerek devam edelim.
Benigno’nun cezaevine girmesinden sonra Marcos otoritesini sağlamlaştırdı
- Bay ve Bayan Marcos, sol tarafta
1973 yılında cezaevine giren Benigno’nun sıhhati, olumsuz cezaevi kaidelerinden dolayı giderek kötüleşiyordu. Tekrar bu süreçte bilhassa Benigno’nun mahpusa girmesiyle bir arada halk da Marcos’un askeri ve dikta idaresine boyun eğdi. Bunu da fırsat bilen Marcos, ABD ve öteki devletler ile ilgilerini düzeltmek için seçim kararı aldı.
Marcos seçim kararı alarak hem demokratik olduğunu göstermiş olacak hem de otoritesini daha da sağlamlaştırmış olacaktı. 1978 yılında gerçekleştirilen ve Benigno’nun cezaevinden yürüttüğü kampanyadan şaibeli bir biçimde Marcos galip çıktı.
Benigno’nun daha da berbatlaşan sıhhat durumu ve ülkeyi terk etmesi
- Benigno’nun ABD’deki tedavi süreci
1978 Seçimleri’nin akabinde yayımlanan bağımsız raporlarda Marcos’un oylarının %70’inin şaibeli olduğu açıklandı ancak buna karşın Benigno ve taraftarları Marcos’a karşı uğraş edemedi. Bunda hem askerî idare hem de Benigno’nun daha da berbatlaşan sıhhat durumu tesirli oldu.
Periyodun ABD Lideri Jimmy Carter’ın da sürece müdahale etmesiyle birlikte; Benigno, ailesiyle birlikte kalp rahatsızlığının tedavisi için 1980 yılında ABD’ye gitti.
Benigno’nun sıhhati daha düzgün olunca ülkesini kurtarmak için yola çıktı
- Çocukları Benigno’ya çok düşkündü. Üstteki kare de bu ifadeyi teyit eder nitelikte.
1980 yılında tedavi maksadıyla ailesiyle ABD’ye giden Benigno, 3 yıllık bir tedavi sürecinin akabinde ülkesine geri dönmek üzere yola çıktı. Geri dönerken eşi Croy Aquino ve beş çocuğunun ABD’de kalmasını istedi zira Marcos tarafından tekrar mahpusa gönderilmesi hatta ailesinin de hapsedilmesinden tasa ediyordu.
Filipinler’in yazgısının değiştiği yer: Manila Memleketler arası Havalimanı
1983 yılında tek başına ülkesi Filipinler’e dönen Benigno, Manila Memleketler arası Havalimanı’nda Marcos’un buyruğuyla suikaste kurban gitti ve hayatını yitirdi.
Olay yerinde ömrünü kaybeden Benigno’dan sonra Filipinler’i dehşet bulutları sardı. Bu suikast ile Marcos, ülkesinde meydana gelebilecek en ufak muhalif sesi bile kısmış oluyordu ya da o denli düşünüyordu.
Benigno’nun suikaste uğradığı anların imajı (uçak içerisindeki basın mensuplarının kamera kayıtları)
- Dilerseniz, içeriğin sonundaki irtibata tıklayarak imajlara daha rahat bir erişim sağlayabilirsiniz.
Bayan Aquino, eşinden bayrağı devralıp demokrasi sahnesine çıkıyor
Eşini kaybettiği güne kadar siyasete hiç karışmayan ve son derece utangaç bir insan olan Cory Aquino; eşinin vefatıyla Filipinler Halkı’nın sorumluluğunu ve eşinin yarım bıraktığı vazifeleri eşinin mirası kabul ederek sırtına yüklendi. Filipinler’de Marcos da dahil tek bir kişi bile Aquino’dan bu türlü bir çıkış asla beklemiyordu. Aquino, çabucak ülkesine geldi ve çalışmalara başladı.
Pek sakin, hanım hanımcık karakteri ve utangaç kimliğiyle tanınan mesken hanımı Aquino’nun “bugün bayrağı eşimden devraldım” çıkışını Diktatör Önder Marcos, yeni bir seçim zaferi olarak görüyordu. Hakikaten Marcos, Aquino’ya karşı seçime girip kazanarak; öteki devletlere demokratik önder imajını gösterebilirdi.
Aquino’nun sert muhalefeti ve Marcos’un baskın seçim kararı
1987 Seçimleri’nin çalışmalarına başlayıp meydanlara düşen Aquino’nun sert ve tesirli muhalefeti, hem Marcos hem de halkta soğuk duş tesiri yarattı. Hiç kimse Aquino’dan bu türlü bir liderlik çıkışı beklemiyordu ve açıkçası hala hiç kimse gördüklerine ve duyduklarına inanamıyordu.
Aquino’nun halktan topladığı ağır dayanağı fark eden Marcos, bu yükselişi yalnızca erken ve baskın bir seçim ile durdurabileceğine karar kıldı ve Şubat 1986’da baskın bir erken seçim kararı aldı.
Her iki aday da kendisini lider ilan etti, Aquino halkı meydanlara çağırdı
Filipinler’deki muhalefet partileri, halkta önemli bir tesir bırakan Aquino’yu Marcos’un karşısında ortak aday olarak gösterdi. 7 Şubat 1986’da yapılan erken seçimde (baskın), mevcut Devlet Lideri Marcos, %54 oyla ve gayriresmi sonuçla seçimi kazandığını ilan etti.
Aquino ve destekçileri, seçim sonucuna itiraz ettiler. Aquino’nun takımı, yaptığı tahlillerde Aquino’nun en az %54 oy almış olması gerektiğini açıkladı. Bu açıklamanın akabinde Aquino, resmî seçim sonuçlarının açıklanmasını beklemeden, gayriresmi seçim sonuçlarına itiraz ederek Marcos’un seçimi kazanmasını kabul etmeyeceğini ilan etti. Akabinde da halkı, kendisine dayanak olması tarafında meydanlara çağırdı.
Askerî idare de ikiye bölündü, ülke iç savaşın eşiğine geldi
Ülkeyi askerî bir idare ile yönetim eden Marcos, askeri kanattan takviye beklerken ordu da ikiye bölündü. Ordunun bir kısmı mevcut Devlet Lideri Marcos’u desteklerken; öbür kısım ise Aquino’nun seçimi kazandığını ve Aquino’nun hakkının yenmesine göz yumamayacağını açıkladı. Askerî idarenin bu fikir ayrılığı, ülkeyi önemli bir iç savaşın içerisine sürükleyebilirdi.
Diktatör Marcos’un ülkeyi terk etmesi ve Aquino’nun Lider ilan edilmesi
25 Şubat 1986 tarihinde arkası arkasına yaptıkları basın açıklamalarıyla hem Marcos hem de Aquino, kendilerini Filipinler Cumhuriyeti’inin resmî devlet lideri olarak ilan etti. Filipinler’de aktif bir güç olan Amerika’nın dayanak verdiği subayların da Aquino’yu desteklemesi ve ABD’nin Marcos’a verdiği takviyesi çekmesinden dolayı, 21 yıllık diktatörlük rejimi Marcos’un ülkeyi terk etmesiyle sona erdi.
Yeniden tıpkı hafta içerisinde Aquino başkanlığındaki yeni Filipinler Hükûmeti, ABD tarafından resmen tanındı. 21 yıl boyunca diktatörlükle yönetim edilen Filipinler’de, Aquino’nun birinci işi yeni ve demokratik bir anayasa hazırlamak oldu. Mart 1986’da ülkede süreksiz bir anayasa ilan edildi ve ülke Şubat 1987’ye kadar bu süreksiz anayasa ile yönetim edildi.
Aquino, tam bir demokrasi destanı yazdı ve yazmaya da devam ediyor
Filipinler Cumhuriyeti’nin demokratik idare anlayışını benimseyen ve uygulayan Devlet Lideri Aquino, eşi Benigno’nun suikast sonucu hayatını kaybettiği Manila Milletlerarası Havalimanı’nı demokratik süreç çabasının başlangıcı kabul ederek; havalimanının ismini Ninoy Aquino Milletlerarası Havalimanı (Ninoy, Benigno’nun ikinci adı) olarak değiştirdi.
Ayrıyeten suikast günü, Filipinler’de her yıl Demokrasi Bayramı olarak ulusal bayram ilan edildi. Şubat 1987’de anayasanın hazır olmasıyla birlikte anayasa teklifi tam haliyle referanduma sunuldu. Halkın çok büyük bir takviyesi ile bu demokratik anayasa ve idare de kabul edildi.
Vazifemi tamamladım, koltuğu yeni bir isme bırakma vakti geldi…
Filipinler’in birinci bayan Devlet Lideri 1992 yılına geldiğimizde; “ben bu ülkeye demokrasi ve özgürlük getirmek için yola çıktım ve yeni anayasa ile bunu gerçekleştirdim. Eşimden aldığım bayrağı, bir diğerine devredebilmek için önümüzdeki seçimlerde lider adayı olmayacağım” diyerek tekrar aday olmayacağını açıkladı.
Cory Aquino devrinde kabul edilen yeni ve demokratik anayasaya, bir daha Marcos üzere bir diktatör idare doğmasın diye “bir kişi yalnızca bir kere lider seçilebilir” unsuru eklenmişti. Hem hukukçuların hem de parti önderlerinin “siz anayasa kabul edilmeden evvel lider seçildiniz, hukuken aday olmanızda bir sakınca yok” demelerine karşın Aquino, aday olmanın gerçek olmayacağını söz ederek aday olmadı.
Aquino çalışmalarına sürat kesmeden devam etti
1992 yılında yapılan seçimlerde yeni devlet lideri Aquino’nun partisinden Fidel Ramos seçildi. Aquino koltuğu Ramos’a devrettikten sonra konutuna son derece mütevazı aracıyla döndü. Devlet başkanlığı misyonunun akabinde Aquino, kendisini bayan hareketlerine adadı ve bayan haklarını savunan topluluklara öncelik etti.
Demokrasi Anası, vefat ederken de yeni bir bayrak değişimine vesile oldu
- Aquino Çifti’nin beş evladı, solda; beş evlattan biri olan Simeon Aquino, sağda
İsmini dünyanın seyrini değiştiren devrimciler listesine yazdırabilen ender bayanlardan biri olan Aquino, 2008 yılında kolon kanserine yakalandı. Kanser ile verdiği savaş sonucunda Aquino, 1 Ağustos 2009’da 76 yaşında hayatını kaybetti
Aquino’nun vefatının akabinde halk ve partilerden gelen talep doğrultusunda Aquino çiftinin 5 çocuğundan tek erkek evlat olan Benigno Simeon Cojuangco Aquino, devlet başkanlığı seçimlerine aday oldu ve 2010-2016 yılları ortasında devlet lideri olarak vazife yaptı.
Aquino’nun vazifedeyken halkına kazandırdıkları ve kazandıramadıkları
Cory Aquino, misyon başındayken birinci iş süreksiz bir anayasa ile ülkeyi geçiş devrine soktu, daha sonra da yeni bir anayasa ile tam demokratik bir hale getirdi. Bir daha Marcos üzere bir diktatörlük yaşanmasın diye, başkanlık periyotlarını 1 defa ile sınırladı.
Seçim sürecinde halkına kelam verdiği tarım ıslahatı ve toprağın tekrar dağıtımı üzere hususlarda ekonomik kaidelerden dolayı taviz vermek zorunda kaldı. Her ne kadar Marcos’un diktatörlüğü karşısında ABD, Aquino’ya takviye vermiş olmasa da; Lider Cory Aquino, Filipinler’de bulunan ABD üslerinin kapatılması için siyasi gayret verdi.
6 yıllık misyon müddeti boyunca 6 darbe teşebbüsü yaşadı
Her ne kadar Filipinler Eski Devlet Lideri Diktatör Marcos ülkeyi terk etmiş olsa da, Marcos’u desteklemeye devam eden birtakım askerî kümeler, Lider Aquino Yönetimi’ne karşı tam 6 defa darbe teşebbüsünde bulundu ama tüm bu teşebbüsler hem halk takviyesi hem de Aquino’yu destekleyen ordu tarafından engellendi.
Aquino’nun ihtilale giden süreçte bayan olmasının zorluğu
Cory Aquino, Diktatör Başkan Marcos’a karşı muhalefet ederken Marcos tarafından kendisine yöneltilen “Aquino yalnızca bir bayan ve olması gereken tek yer de yatak odasıdır” çıkışı aslında Filipinler’in de özetiydi.
Filipinler’de Aquino’nun lider olduğu vakte kadar toplumsal hayatta ve devlet nezdinde bayanlar hak ettiği pahası göremiyordu. Cory Aquino, devlet lideri seçildikten sonra ve hatta misyon mühleti dolduktan sonra bayanların hem toplumsal yaşama dahil olması hem de devlet tarafından hürmet görmesi için uğraş verdi.
8 Mart Dünya Bayanlar Günü Bayramı
İdarede olduğu sürece ve vazife mühleti dolduktan sonra sivil toplum örgütlerinde aldığı sorumluluklar ile bayanlara olumlu ayrımcılık yapan Aquino, 8 Mart Dünya Bayanlar Gününü Filipinler’de resmî bayram ilan etti ve Ulusal Bayanlar Günü olan bu resmî bayram için değerli bir bildiri yayımladı.
Aquino, başarısı ile dünya tarafından birçok defa onore edildi
Cory Aquino, eşini kaybettiği gün kendisinde topladığı yürekle hiç kimsenin varsayım bile edemeyeceği bir ihtilale imza attı. Bu muvaffakiyet serüveni ve zafer, dünya tarafından da ilgi ile takip edildi.
Süreç sona erdiğinde Aquino, Time tarafından yılın bayanı seçildi. Yeniden Time tarafından 20. yüzyılın en tesirli 20 Asyalı insanı listesine girdi. Birleşmiş Milletler tarafından da onore edilen Aquino; Eleanor Roosevelt İnsan Hakları Mükafatı, ICRW mükafatı üzere saygın mükafatların sahibi oldu.
- Aquino Çifti’nin 4 kızı, oğlu, 3 damatı ve 4 torunu birebir karede. Öteki karede ise Aquino, başkanlık için yemin ediyor.
Tüm bu saygın mükafatlar bir kenara dursun; Aquino bugün hala ülkesinde Demokrasinin Anası olarak hürmet ile anılıyor.
Daima sarı rengi tercih etmesi üzerine bir anekdot
İçerik boyunca şayet dikkat ettiyseniz Aquino’nun kıyafet seçiminde sarı renge özel bir ilgi gösterdiğini fark etmişsinizdir. Aquino’nun sarı renk içermeyen fotoğraflarını çok nadiren görürsünüz. Bu bir tesadüf ya da moda akımı değil. Cory Aquino’nun eşi Benigno, vefat etmeden evvel ABD’deyken ülkesine döneceğini açıkladığında halk onu sarı kurdeleler ile karşılayacaktı.
Tony Orlando’nun “Tie a Yellow Ribbon” (Sarı Kurdele Bağla) müziğinde sarı kurdele umut etmeyi, geri dönmeyi temsil ediyordu. Benigno hayatını kaybedince eşi Cory Aquino, meydanlara çıktığı birinci günden itibaren sarı kurdele ve sarı rengi eşinin mirası olarak taşıdı. Halk da her daim sarı kurdeleler ile Aquino çiftini andı.
Pekala ya sizler daha evvel Cory Aquino’nun kıssasını duymuş muydunuz? Aquino’nun öyküsü hakkında neler düşünüyorsunuz? Fikirlerinizi yorumlar kısmında iletebilirsiniz.
*Benigno Aquino’nun uçak içi imajlarına buradan ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 9 / 10 / 11 / 12 / 13 /
