Sonsuzluk dediğimiz kavram nedir? Sonsuzluk metafizik, fizik ve matematik alanında incelenen bir kavramdır. Cihanın, sayıların ve yaradanın bir sonu olmadığı yani sonsuz olduğu bu alanlarda tartışılmaktadır.
Metafizik sırf allahın değil, mutlak bir şeye bağlı olarak üretilen fikrin de sonsuz olduğunu sav eder. Tam sayılar üzere bir karenin köşegeni de sonsuzdur. Cihan hakikaten sonsuz mudur bilemiyoruz fakat şu an görebildiğimiz bir son yok. Yani sonsuzluk kavramı hakikaten biraz karışık. Gelin bu sonsuzluk neymiş, sonsuz şeyler var mıymış biraz daha yakından inceleyelim.
Sonsuzluk nedir?
Latince Lemniscate sözünden gelmiş olan sonsuz, en temel tarifiyle sonu olmayan şey manasına gelmektedir. Matematikte, fizikte ve metafizik alanlarda sonsuzluk kavramından bahsedilir. Bir şeyin sonsuz olması için başlangıcı olup olmaması gerektiği bir tartışma hususudur.
‘Sonsuz sayıda’ üzere tabirler kullanılıyor olsak bile aslında sonsuz bir sayı olmadığı için bu tabir yanlıştır. Sonsuzluk hakkındaki birinci niyetler Antik Yunan’a ve Antik Hindistan’a kadar masraf. Lakin antik devirde yaşayan beşerler sonsuzluk kavramını soyut karşılıklarından çok felsefi tabanda tartışmışlardır.
Matematikte sonsuzluk kavramı:
Bugün matematik süreçlerinde kullandığımız sonsuzluk işareti 1655 yılında John Wallis tarafından ortaya atılmıştır. Matematiksel bir sembol olmasına karşın yıllar içinde ve tanınan kültürün de tesiriyle mistik alanlarda da kullanılır hale gelmiştir. Matematik alanında sonsuzluktan bahseden birinci isim ise Antik Yunan filozofu Pisagor’dur.
Milattan evvel 570 – 495 yılları ortasında yaşamış olan Pisagor ve öğrencileri, 0, 1, 2, 3… olarak devam eden tam sayıların sonsuz olduğunu keşfettiler. Bir karenin köşegeni ve tıpkı karenin kenarının kıyaslamasını da yapamayacaklarını fark eden Pisagor ve öğrencileri, bu oranın sonsuz bir irrasyonel sayı olduğunu ve fakat √ 2 , 1.414213562… biçiminde söz edilebileceğini gösterdiler.
Milattan evvel 384 – 322 yılları ortasında yaşamış olan Aristoteles; bir halde sonsuza kadar sayılabileceği için bunu potansiyel sonsuzluk, uzaysal ve zamansal sonsuzluğu ise gerçek sonsuzluk olarak tanımlamıştır. Milattan evvel 287 – 212 yılları ortasında yaşamış olanArşimet ise bir bölgeyi yarıya indirme üzerine şurası tükenme metodunu bulmuş ve sonsuza kadar tükenme teorisinden bahsetmiştir.
1600’lü yıllarda Isaac Newton ve Alman matematikçi Gottfried Leibniz; türevlerin ve eğimlerin hesaplanması için kullanılan bir küçük sonsuz sayılar teorisi ortaya attılar. 1960’larda matematikçi Abraham Robinson tarafından bu teori doğrulanmıştır. Sonsuzluğun matematikteki en net tarifleri ise yıllar sonra sayma sayıları kümesi ve bir yanlışsız üzerindeki noktalar kümesi formunda yapılmıştır.
Fizikte sonsuzluk kavramı:
Matematikte pek çok somut formül ile gösterilebilen sonsuzluk kavramı, fizik alanında biraz muğlaktır. Zira uzay, vakit, bölünebilme, boyutluluk üzere kavramların içinde aranması gereken sonsuzluk tarifi birçok vakit varsayımlarla desteklense bile sonuç olarak meçhuldür.
Büyük Patlama 13,8 milyar yıl evvel meydana gelmiş ve cihan oluşmuştur. O birinci gün ışık yayan cisimler bugün 46 milyar ışık yılı uzaklıktadır. İnsanlık olarak görebildiğimiz cihan son derece hudutlu ve gördüğümüz hudut, pek de son noktaya benzemiyor. Cihan bir kağıt üzere düz olduğu için kainatın boyutunu bilmiyoruz.
Cihan için sonsuz bir gelecek senaryosu çizen bilim insanları; galaksilerin git gide birbirinden uzaklaşacağını, yıldızların toza ve geri kalan şeylerin radyasyona dönüşeceğini söyleyerek bildiğimiz uzayın devam edeceğini tez ediyorlar. Cihan için sonlu bir gelecek senaryosu çizen bilim insanları ise kozmik bir felaketin cihanı yok edebileceğini, uzayın bir noktaya çökebileceğini ya da paralel bir uzay katmanının bildiğimiz kainata çarpabileceğini söylüyorlar.
Şayet unsur sonsuza kadar bölünebilir olsaydı tükenme teorisi gibisi bir sistemle kozmosun sonsuz olduğunu söyleyebilirdik. Fakat kuantum mekaniği bu sonsuz bölünebilirlik teorisine kesin bir darbe vuruyor. Bizim bildiğimiz boyutlar dışında bir sonsuz boyut olduğu ve fizikî gerçekliğin sonsuz boyutta olduğu üzere ekseriyetle kurgusal teoriler de vardır. Toparlamak gerekirse cihan sonsuz olabilir de olmayabilir de fakat sonsuz olma ihtimali daha yüksek görünüyor. Ama tekrar de kesin bir şey söylemek şu an için imkansız.
Metafizikte sonsuzluk kavramı:
Girişte bahsettiğimiz ayette olduğu üzere dini inançların büyük bir kısmı yaratılmış hayatın gelip süreksiz olduğunu ve sadece yaratıcının sonsuz olduğunu tez ederler. Plotinus üzere erken periyot ilahiyatçılar bile her vakit tek bir mutlaktan kelam ederek onun sonsuzluğuna vurgu yapmışlardır.
İlah olmayan lakin mutlak sonsuzla alakalı olduğu için sonsuz olduğu tez edilen başka bir şey ise niyettir. 1781 – 1848 yılları ortasında yaşamış matematikçi Bernard Bolzano; kanıyı T, başka bir kanıyı T* olarak göstermiş ve her yeni niyetin T, T*, T**, T*** biçiminde gitmesi durumunda fikrin sonsuz olduğunu söylemiştir. Mutlak olarak isimlendirilen bu kavram mantık alanında P olarak isimlendirilen şeye ve oradan yansıma prensibine temel oluşturur.
İlah kavramı metafizik alanında değerlendirilse bile Mutlak kavramı ve mantık sistemi aslında farklı bilimlere temel oluşturan kimi tanımlar yapılmasını sağlamıştır. Bu bağlamda bakacak olursak yüzlerce yıl evvel felsefi temelde başlatılan sonsuzluk tartışmalarının sonucunda ortaya atılan soyut teoriler, somut birer bilim objesine haline gelmişlerdir.
Sonsuzluk nedir sorusu üzerinden farklı alanlarda yapılan sonsuzluk tariflerinden bahsettik ve bu kavramı biraz daha yakından tanımaya çalıştık. Sonsuzluk denilince sizin aklınıza ne geliyor? Fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
