Geçtiğimiz yıl boyunca temel gereksinimlerin da ortasında bulunduğu kalemlere ait yaşanan fahiş fiyat artışı Ticaret Bakanlığı’nı harekete geçirmiş ve Eylül ayında kontroller başlamıştı. Türkiye’nin en büyük market zincirlerinden Şok’un sahibi Murat Ülker’in fahiş fiyat açıklaması gündem yaratmış, Cumhurbaşkanı ise sorumlunun zincir marketler olduğunu tabir etmişti.
Tartışmalara karşın vatandaşlar kasaya gelince değişmeyen sonuçlar, Türkiye’deki alternatif alışveriş yollarını da gündeme getirdi. Bu yollardan birisi ise aslında mahallî ve hudutlu sayıda olan kooperatif marketleri. Şahsen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın alışveriş çıkışında basına verdiği “Türkiye çapında 1000 kooperatif marketi” bahisli açıklaması, haftanın gündem kıymetli unsurlarından olacak üzere görünüyor. Pekala kooperatif market ne, öbür zincir marketlerden ne farkı var?
Temelden başlayalım: Kooperatifler ve satış noktaları aslında uzun müddettir var, lakin yaygın değildi. Vatandaşlar tarafından bugünkü kadar “alternatif arayışı” görülmemişti. Pekala kooperatif tam olarak nedir ve bu marketler ne işe yarıyor?
- Kooperatif, aslında bir paydaşlık çeşidi.
- Üreticiler, bu iştirak yolu ile aracıları ortadan kaldırıp eserleri daha uygun fiyatlarla alıcıya ulaştırıyorlar.
- Bu üreticiler çok büyük şirketler, belediyelere ilişkin teşebbüsler, köy ve kasabalardaki küçük çiftçiler olabildiği üzere; yalnızca devlet dayanaklı de olabiliyor.
- Türkiye’de birçok bölge ve büyük kentte gerek belediyeler gerek devlet, gerek özel olmak üzere çok sayıda kooperatif var.
- Bu kooperatiflerin ürettiği eserler genelde temel ve ziraî besinlerden oluşuyor.
- Üreticiler kooperatiflerin satış kanalları aracılığı ile raf fiyatı ve zerzevat ya da balık hali üzere aracıları ortadan kaldırıyor.
- Eserler, üretim noktasından direkt kooperatifin satış noktasına (pazara, mutabakatlı bakkal ya da mahallî marketlere) ve tüketicinin sofrasına gidiyor.
- Aracı asgarî düzeyde olduğu, eserler sofraya gelene dek daha az el değiştirdiği için fiyatlar düşüyor.
Türkiye’de kaç tane kooperatif var?
Türkiye’de 30 farklı dalda toplam 53 vin 259 adet kooperatif var. Bu kooperatifler, tıpkı dernekler üzere kendi ortalarında birliktelikler de kurabiliyor. İşin özünde bir eser ya da hizmetin alıcıya ucuz yolla ulaştırılması, üreticinin daha güzel kâr edebilmesi gayesi var.
Türkiye’ye yaygınlaştırılması planlanan Tarım Kredi Kooperatifi’ne ilişkin Kooperatif Marketler, şu anda nerede bulunuyor?
Kökeni 1863 yılına kadar uzanan ve 1925’te beden bulan; 1972 yılına kadar Ziraat Bankası, 1977’den itibaren de özerk bir yapıyla çalışan, devlet takviyeli Tarım Kredi Kooperatifleri, 2017’de Kooperatif Marketleri’ni duyurmuştu. Haziran 2021’de 300. şubesini açan Kooperatif Marketler’in birden fazla şubesi, üretici ile teması az olan büyükşehirlerde yer alıyor.
Bu marketlere Google Haritalar üzerinden “kooperatif market” araması yaparak size en yakın şubesini görüntüleyebilirsiniz. Aramayı yapmak için buradaki linke tıklamanız kâfi.
