Geçtiğimiz sene koronavirüs salgınını devam ederken ABD’nin batısında çok sayıda orman yangını yaşandı. Bilhassa Oregon, Kaliforniya ve Washington’da tesirini gösteren büyük orman yangınları sırasında dumanla birlikte havaya yüksek ölçüde çok ince partiküller (PM 2.5) salındı.
PM 2.5, yanma sonucu oluşan ve erken vefat, astım, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları (KOAH) üzere pek çok hastalık ile ilişkilendirilen partiküllerin genel ismi. Orman yangınları ise bu partiküllerin en ağır üretildiği afetlerdir. Harvard Ünversitesi’nden, Harvard Chan Halk Sıhhati Okulu’ndan ve Çevresel Sistemler Araştırma Enstitüsü’nden bilim insanlarının yürüttüğü yeni çalışma ise PM 2.5’e kısa ve uzun vadeli maruz kalma ile COVID-19 olayları ve vefatları ortasında bir temas olduğunu ortaya koyuyor.
Olay sayılarını ve vefatları büyük oranlarla etkilemiş:
Yürütülen araştırmada bahsi geçen üç eyalette Mart 2020 – Aralık 2020 tarihleri ortasında bilhassa yangınların tesirini gösterdiği tarih aralıklarında havadaki PM 2,5 ölçüsü ölçüldü. Yangınlar esnasında ve yangın sonrası değişen PM 2,5 ölçüsünün kimi bölgelerde ABD Etraf Muhafaza Ajansı tarafından “tehlikeli” olarak kabul edilen düzeylere ulaştığı tespit edildi.
Bilhassa 15 Ağustos ile 15 Ekim ortasında orman yangınlarının olduğu günlerde günlük PM 2.5 düzeylerinin, orman yangını olmayan günlerden kıymetli ölçüde daha yüksek olduğu ölçümlendi. Birebir periyotta ABD’de yangınların yaşandığı bölgelerde ‘en yüksek COVID-19 hadise ve mevt sayıları’ da kendini gösteriyordu.
Çalışmada, yangınlar boyunca havadaki PM 2.5 ölçüsündeki her 10 µg/m3’lük günlük artışın, COVID-19 olaylarında yüzde 11,7 ve COVID’a bağlı ölümlerde ise yüzde 8,4’lük bir artışla bağlantılı olduğu tespit edildi. PM 2.5’e maruz kalmanın, maruziyetten sonraki 4 hafta boyunca bölgede tesirini gösterdiği de tespit edildi.
COVID-19 hadise sayıları üzerindeki en büyük tesir sırasıyla yüzde 65,3 ve yüzde 71,6 artışla Sonoma, Kaliforniya ve Whitman, Washington bölgelerinde görüldü. COVID-19’a bağlı ölümlerde ise en büyük tesirler sırasıyla yüzde 52,8 ve yüzde 65,9 artışla Calaveras, Kaliforniya ve San Bernardino, Kaliforniya’da görüldü.
