1990 yılında uzaya gönderilen Hubble Uzay Teleskobu, yaptığı her keşifle sonsuz cihanın sürprizlerini ortaya çıkarmaya devam ediyor. Şimdiyse teleskobun, bugüne kadar keşfedilen en uzak yıldızı -veya muhtemelen yıldız sistemini- tespit ettiği bildiriliyor.
Resmi ismi WHL0137-LS olan fakat onu keşfeden astronomlar tarafından Eski İngilizcede “sabah yıldızı” ya da “yükselen ışık” manasına gelen Earendel olarak isimlendirilen yıldızın, kozmosun oluşumunun erken vakitlerinden olduğu söz ediliyor. Keşfe dair Nature’da yayımlanan bir makale ise bu antik yıldız hakkında daha birçok farklı bilgiyi gözler önüne seriyor.
Dünya’dan ve Güneş’ten 8,2 milyar yıl daha yaşlı
Araştırma makalesinde Büyük Patlama’nın gerçekleşmesinden yalnızca 900 milyon yıl sonra bugün göründüğü halini aldığı iddia edilen Earendel sisteminden yayılan ışığın Hubble’a ulaşmasının tam olarak 12,8 milyar yıl aldığı belirtiliyor. Bununla birlikte Güneş ve Dünya’dan 8,2 milyar yıl daha yaşlı olduğu tabir edilen yıldız sisteminin, Dünya üzerinde var olan birinci hayvan formlarından ise 12,1 milyar yıl daha yaşlı olduğu kaydediliyor.
Üstelik Earendel, şimdiye kadar bilinen antik yıldız standartları ortasında bile öne çıkıyor. Earendel’in, bu keşfe kadar bilinen en yaşlı yıldız olan 9,4 milyar yıl yaşındaki Icarus’tan 3 milyar yıl daha eski olması dikkat çekiyor. Bununla birlikte ekseriyetle uzaydaki en parlak objeler olması sebebiyle tespit edilmesi de bir o kadar kolay olan en eski süpernovaların bile Earendel’den daha genç olduğu tabir ediliyor.
Earendel’in bulunduğu galaksi olan Sunrise ark için ise Johns Hopkins Üniversitesi astronomu ve Nature gazetesinin baş muharriri Brian Welch, “Bu gökada, ön plandaki devasa bir gökada kümesinin kütleçekimsel mercek tesiri nedeniyle büyütülmüş ve uzun, ince bir hilal biçiminde gerilmiş üzere görünüyor” biçiminde kaydediyor.
Earendel, cihanın erken vakitlerine ışık tutabilir
Welch ve grubunun bir yıldız kadrosu olduğunu anlamak ismine üzerinde üç buçuk yıl harcadığı antik yıldız Earendel’in, cihanın tarihi hakkında pek çok yeni bilgiye hamile olabileceği kestirim ediliyor. “Uzak objelerle, kainatın geçmişini ve cihanın bugün olduğundan çok farklı göründüğü bir vakti görüyoruz” formunda söz eden Welch, “Bu erken periyotta galaksilerin farklı göründüğünü biliyoruz ve daha evvel gelen nispeten az sayıda yıldız jenerasyonu olduğunu biliyoruz.” diye de kelamlarına ekliyor.
Yıldızların, hidrojen ve helyum üzere daha hafif atomların nükleer füzyon yoluyla karbon, oksijen ve hatta demir üzere daha ağır hususlar oluşturmak üzere bir ortaya gelmesiyle oluşan evrenimizdeki ağır elementlerin ‘fabrikaları’ olduğunu belirten Welch, Earendel’in, kozmosun tarihinin erken evresinde, sisteminde muhtemelen helyumdan daha ağır çok az materyale sahip olduğuna da dikkat ediyor. Hususa ait olarak Welch, “Bu mercekli yıldızı detaylı olarak incelemek, bize birinci günlerde yıldızların neye benzediğine ve yakın cihandaki yıldızlardan nasıl farklı olduklarına dair yeni bir pencere açıyor” halinde aktarıyor.
Bununla birlikte yakında operasyonlarına başlayacak olan James Webb Uzay Teleskobu sayesinde Earendel’in tek bir yıldız sistemi mi yoksa bir yıldız sistemleri kümesi mi olduğunun da anlaşılması bekleniyor. Ayrıyeten, Earendel’in tek bir yıldız mı yoksa ikili bir sistem mi olduğu, sıcaklığı ve kütlesi üzere bilgilerin de öğrenilebileceği düşünülüyor.
