Aslında Çinlileri, Japonları yahut Korelileri birbirinden ayırt etmekte zorlandığımız üzere onlar da bizleri ayırt etmekte zorlanıyor. Çapraz-ırk tesiri (Cross-race effect) ismi verilen bu durumu, kendi etnik kökenimize daha az benzeyen etnik kökenleri ayırt etmeye çalışırken daha çok yaşıyoruz.
Uzak Doğulular dışında siyahileri de bu nedenle birbirlerine benzetebiliyoruz. Türkler ise civardaki Arap, Ermeni, Gürcü, Yunan üzere etnik kökenlerden kolay kolay ayırt edilemeyebiliyor.
Bu mevzuda bir bilimsel çalışma da yapıldı.
Northwestern Üniversitesi’ndeki bilim insanları, 18 beyaz bayan lisans öğrencisine beyaz, siyah, hispanik ve doğu ve güney Asyalı erkeklerin yüzlerinin olduğu fotoğraflar gösterildi. Daha sonra tıpkı yüzlerin yanı sıra yeni bireylerin fotoğrafları da gösterildi ve her birini daha evvel görüp görmediklerini belirtmeleri istendi.
İştirakçiler, deney boyunca beyinlerinin elektriksel aktivitesinin kaydedilebilmesi için 59 elektrot içeren bir elastik elektroensefalografi (EEG) başlığı taktılar. Araştırmacılar olayla bağlı nöral yansılara odaklandılar. Beklendiği üzere, iştirakçiler birebir etnik kökenden oldukları yüzleri daha hakikat bir halde tanıdılar.
Bunun nedeni, kendi etnik kökenimizin üyeleriyle daha fazla tecrübeye sahip olmamız.
Beynimizdeki yüz tanıma işlevi, bize çok az benzeyen farklı etnik kökenlerde error verebiliyor. Zira esasen etrafımızdaki insanlarda esmer deri, kahverengi göz, kumral saç üzere benzeri özellikler olduğu için beynimizdeki işlevler öbür ayrıntılar sayesinde yüzleri ayırt etmeye alışmıştır. Burnun, çenenin, kaşların biçimi yüz tanımada daha belirleyici olur. Beyin bu ayrıntıları sentezler ve yüz tanımayı mümkün hale getirir.
Farklı etnik kökenler işin içine girdiğindeyse alışık olmadığımız siyah cilt, çekik göz üzere bariz özellikler beynin dikkatini çeker ve o bireylerin öteki ayrıntıları hafızaya çok az kazınır. Zira direkt bu özelliklerinden ötürü onları rahatlıkla tanımak mümkündür. Bu yüzden diğer bir siyah ciltli ya da çekik gözlü biri gördüğümüzde başımızdaki şablona uyduğu için birbirlerine benzediğini sanırız.
Uzak Doğulular kendi ortalarında bu türlü bir sorun yaşamazlar.
Zira aslında çekik gözlü olmak onlar için belirleyici değildir, beyinleri farklı ayrıntıları tanımak üzere çalışır ve kendi etnik kökenlerinden olanları ayırt etmekte zorlanmazlar. Gözlerin yanı sıra beyaz cilt, düz ve siyah saç üzere özellikler de bizim işimizi zorlaştırmaktadır.
Şayet bir Uzak Doğu ülkesinde bir mühlet yaşarsanız yahut sık bir formda Uzak Doğu sinemaları izlerseniz beyniniz bu etnik kökene sahip insanların yüzlerini ayırt etmede ayrıntılara odaklanmaya başlayarak kendini geliştirecektir.
Bu durum dezavantaj değildir, küme içerisinde avantaj sağlayan bir evrimsel adaptasyondur. Bu hususta tartışmalar sürmekte olup, insan evrimi ve psikoloji dahilinde incelenmektedir.
Son olarak; bu durumun bir espri materyali yapılmasının nahoş, hatta ırkçı olacağını hatırlatmak isteriz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4
